Een reconstructie van de hunebedbouwers aan het werk in de groeve
Tekenaar: Moisés Bellilty onder José Antonio Lozano Rodríguez en Leonardo García Sanjuán
Hoe vervoer je een steen van 150 ton? Hunebed van Menga in Spanje blijkt een wonderlijk staaltje bouwtechniek
Onderzoek naar het hunebed van Menga (dolmen de Menga) in Zuid-Spanje, heeft aangetoond dat de 5.700 jaar oude megaliet een van de indrukwekkendste bouwkundige prestaties van de steentijd was. Het hunebed, dat op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staat, is een van de grootste megalithische bouwwerken van Europa. Wetenschappers hebben zich lang afgevraagd hoe het monument is gebouwd en waar de stenen vandaan kwamen.
Tekst: Thomas van Roijen
Een steen van 150 ton
Het hunebed bij Antequera (Andalusië) bestaat uit meer dan 30 gigantische stenen die, afgezien van de ingang, door de bouwers onder aarde waren bedolven. Hierdoor heeft het bouwwerk, dat waarschijnlijk als tombe diende voor heersende plaatselijke families, de vorm van een open grafheuvel. De draagstenen, die als stutten werden ingezet om de constructie van binnenuit overeind te houden, wegen tientallen tonnen. Eén van de stenen die boven op het bouwwerk ligt weegt zelfs bijna 150 ton.
De voorkant van het hunebed van Menga
Malopez 21, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Waar komen de stenen vandaan?
Door een nauwkeurig vergelijkend onderzoek van de hunebedstenen en de aardlagen in de regio, hebben de archeologen achterhaald waar de stenen vandaan kwamen. De textuur en samenstelling van de stenen kwam namelijk sterk overeen met die van het gesteente van Cerro de la Cruz, een heuvel die ongeveer één kilometer van het monument ligt.
Miljoenen jaren geleden lag het gebied rond Antequera nog op de zeebodem en bevond er zich op de plek van Cerro de La Cruz een onderzeese kloof. De kloof raakte in de loop der tijd gevuld met zand en slib, dat zich in een periode van miljoenen jaren verhardde tot een cementachtig gesteente. Door tektonische aardverschuivingen en doordat de zee zich terugtrok, bleef er op de plek van de kloof de heuvel achter die er tegenwoordig nog steeds ligt.
Het is een technologisch hoogstandje hoe de stenen op elkaar zijn geplaatst
Pedro J Pacheco, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Tijdens de bouw van het hunebed van Menga (ergens tussen 3.800 en 3.600 v. Chr.) gebruikte de lokale bevolking de Cerro de la Cruz als steengroeve. De stenen uit de groeve konden vanwege hun zachte sedimentaire textuur namelijk relatief gemakkelijk in gigantische massieve stukken worden uitgehakt. Het verplaatsen van de brokstukken was echter een ander verhaal.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Hoe zijn de stenen verplaatst?
Bij het zachte gesteente sneed het mes namelijk aan twee kanten: de rotsstukken waren hierdoor makkelijk te bewerken, maar vielen dus ook makkelijk uit elkaar, ondanks hun grootte en gewicht. Volgens de onderzoekers was er voor het transport van de stenen nauwkeurige planning en complexe bouwkundige techniek vereist. Zo stellen de archeologen dat er voor de grootste stenen, zoals het blok van 150 ton, een weg nodig moet zijn geweest met een effen oppervlak. Dit is nauwelijks voor te stellen in de steentijd, maar dit was waarschijnlijk wel de enige manier om de rotsblokken heelhuids te vervoeren.
Hoe de stenen precies zijn vervoerd, durven de onderzoekers niet met zekerheid te zeggen. Wel stellen ze dat er waarschijnlijk hout en touwen zijn gebruikt voor het maken van steigers en stevige kabels. De steigers en kabels konden vervolgens worden gebruikt om de bovenste stenen op te hijsen en boven op het hunebed te plaatsen. Voor de bouw van de tombe was er behalve de gigantische stenen dus ook een enorme hoeveelheid hout nodig.
De locatie en het onderzoek naar het hunebed
Scientific Reports
Een knap staaltje architectuur
Niet alleen de verplaatsing en het gebruik van de immense stenen laten de bekwaamheid van de bouwers zien. Langs de randen van het bouwwerk waren ook nog meerdere kleinere stenen geplaatst, die er volgens de onderzoekers voor zorgden dat het hunebed niet onderwater kwam te staan. Op deze manier voorkwamen ze dat erosie het hunebed zou aantasten. Ook was de ingang waarschijnlijk bewust richting de heuvels in het oosten gericht, zodat de opkomende zon complexe licht- en schaduwpatronen in de hunebedgang creëerde.
De nieuwe inzichten in het hunebed van Menga laten zien dat er voor de bouw van de tombe uitgebreide organisatie, werkverdeling- en coördinatie, technische expertise en complexe berekeningen nodig waren. Hiermee is het hunebed het zoveelste bewijs dat de prehistorische mens tot een hoop bijzondere bouwkundige prestaties in staat was.
