De twee zijdes van de dolk, en een foto van de dolk zoals hij gevonden werd in 1925
T. Matsui et al.
Hoe kwam bronstijd-farao Toetanchamon aan een ijzeren dolk?
Over het algemeen wordt door historici aangenomen dat de ijzertijd in Egypte begon ergens tussen de 1200 en 1000 voor Christus. Er zijn in Egypte echter ook ijzeren voorwerpen gevonden die stammen uit de bronstijd. Een ijzeren dolk uit het graf van farao Toetanchamon (ca. 1333-1314 v.Chr.) is hier een goed voorbeeld van. Hoe kan het dat deze farao al in de bronstijd over een ijzeren wapen beschikte? Nieuw wetenschappelijk onderzoek lijkt deze vraag eindelijk te kunnen beantwoorden.
De vraag lijkt op het eerste gezicht niet heel moeilijk te beantwoorden, als je bedenkt dat er eens in de zoveel tijd meteorieten die ijzer bevatten, inslaan op de Aarde. Dit ijzer zou dan verzameld en vervolgens gebruikt zijn om de dolk te maken. Het is tot nu toe echter onduidelijk geweest hoe men van dit ijzer een dolk wist te maken.
Chemische samenstelling
Een team van Japanse wetenschappers heeft hier verandering in gebracht. Met behulp van een chemische analyse van de dolk, en door patronen in het ijzer te bestuderen, konden ze meer te weten komen over hoe het wapen gemaakt is. Ten eerste hebben ze bevestigd dat het ijzer daadwerkelijk afkomstig was van een meteoriet. Zo ontdekten ze dat de dolk ook voor ongeveer 10% uit nikkel bestaat, wat veelvoorkomend is bij ijzer uit meteorieten. Ook konden ze een zogenaamde widmanstättenstructuur waarnemen, driehoekige ijzerstructuren die op natuurlijke wijze in metorieten ontstaan.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Doorsnede van een meteoriet met een Widmanstättenstructuur.
Publiek domein.
Aangezien deze structuren verdwijnen bij temperaturen boven de 1.000 °C, konden de wetenschappers concluderen dat de het ijzer van de dolk gesmeed is op een temperatuur die hier onder ligt. De zwarte punten op de dolk vormden een verdere aanwijzing. Deze bestaan namelijk uit ijzersulfide, een verbinding van ijzer en zwavel die ook veel in meteorieten wordt aangetroffen. Aangezien deze ijzersulfide zo zwartgeblakerd is, concludeerden de wetenschappers dat bij het smeden een minimale temperatuur van 700 °C is gebruikt. Bovendien zouden de zwarte punten weggesmolten zijn bij een temperatuur van 950 °C. Oftewel, de dolk is gesmeed op een temperatuur van tussen de 700 °C en 950 °C. Dit is een relatief lage temperatuur, aangezien het smeltpunt van ijzer op 1.538 °C ligt.
-
T. Matsui et al.
Eerder onderzoek
Tijdens eerder onderzoek in de jaren ‘90 hebben wetenschappers onderzocht of het mogelijk is om zwaarden te maken van meteorietijzer, met temperaturen van onder de 950 °C. Wetenschappers verzamelden toen ijzer uit zes verschillende soorten meteorieten, en lieten een meestersmid proberen om hier een zwaarden van te maken. De conclusie was dat het inderdaad mogelijk is om met meteorietijzer een zwaard te smeden onder de 950 °C, mits het ijzer puur genoeg is.
80 keer waardevoller dan goud
“[In de bronstijd] werd ijzer in Egypte gezien als een materiaal dat eens in de zoveel tijd uit de lucht kwam vallen en zo’n 80 keer waardevoller was dan goud”, verklaart onderzoeker Takafumi Matsui in een interview met Asahi Shimbun. “Toetanchamon erfde de dolk waarschijnlijk van zijn grootvader Amenhotep III (ca. 1388-1351 v.Chr.) waarna het in zijn kist gelegd is toen hij stierf.”
Een gift van de koning van Mitanni
De onderzoekers hebben ook het goud van het handvat van de dolk onderzocht, en troffen hierbij minuscule deeltjes gips aan. Waarschijnlijk zaten er dus ook ooit versieringen van gips aan het handvat.
Het gouden handvat van de dolk
Chiba Institute of Technology.
Aangezien de technologie om ijzer en gips te vervaardigen in de 14de eeuw voor Christus nog niet bekend was in Egypte, vermoeden de onderzoekers dat de dolk afkomstig is van elders. Deze theorie wordt ondersteund door kleitabletten, die 1887 werden gevonden in Egypte (de zogenaamde Amarnabrieven). Hierin wordt de koning van Mitanni genoemd, die een ijzeren dolk schonk aan de farao van Egypte. Het is bekend dat er in Mitanni destijds al wel enige kennis bestond hoe men ijzer moest smeden en gips moest maken. Wel moesten ze hiervoor dus meteorietijzer gebruiken en relatief lage temperaturen.
Het Midden-Oosten in 1.400 v.Chr.
Javierfv1212 via Wikimedia Commons.
Tsutomu Saito, een van de onderzoekers van het bovengenoemde onderzoek uit de jaren ‘90, liet weten: “Dit is een belangrijke ontdekking, die het startpunt laat zien van de reis die de mensheid heeft afgelegd, om de technologie achter ijzerbewerking te ontdekken.”
Bronnen: Asahi Shimbun, Meteorics & Planetary Science.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
