Opmerkelijk: Hobbyarcheoloog vindt 1.000 jaar oude Egyptische oorbel in Denemarken

Toen de Deense amateurarcheoloog Frants Fugl Vestergaard met zijn metaaldetector onderzoek deed op een veldje in West-Jutland (Denemarken) verwachtte hij niet zo snel iets van waarde te vinden. Tot zijn grote verrassing vond hij echter een gouden oorbel, ingelegd met email. Op zich al een mooie vondst, maar wat dit juweel echt indrukwekkend maakt, is het feit dat hij afkomstig is uit Egypte. Hoe is het sieraad dan helemaal in Denemarken terechtgekomen?

“Er zijn slechts 10 tot 12 van dit soort sieraden ter wereld,” vertelt Peter Pentz, curator bij het Deens Nationaal Museum, in een interview met Danmarks Radio. “Deze bevinden zich allemaal in museumcollecties in het Verenigd Koninkrijk, de VS en of Arabische landen. Een unieke vondst dus.”

Hoe is het sieraad in Denemarken beland?

Aangezien het sieraad in een veld is gevonden, zonder verdere archeologische context, kan niet meer met zekerheid gezegd worden hoe het ooit zo ver van huis is geraakt. Toch hebben de archeologen wel theorieën over de herkomst van het juweel. Volgens Pentz en zijn collega’s is een mogelijke verklaring dat het sieraad is meegenomen door een ex-lid van de Varangiaanse garde. Dit was van de 10de tot de 13de eeuw een elite-eenheid binnen het Byzantijnse leger, waarvan de leden dienden als persoonlijke lijfwachten van de keizer in Constantinopel. Leden van de Varangiaanse garde kwamen grotendeels uit Scandinavië en bereikten Constantinopel via de rivieren van Oost-Europa.

Een afbeelding uit de 11de eeuw van de Varangiaanse garde als toeschouwers tijdens een keizerlijke rouwstoet

Publiek domein.

De keizers rekruteerden hun lijfwachten met opzet uit verre oorden, aangezien deze Scandinaviërs geen belangen hadden in het Byzantijnse Rijk. Hierdoor waren ze zeer loyaal aan de keizer, die altijd op zijn hoede moest zijn voor politieke vijanden binnen zijn eigen rijk. Leden van de garde dienden veelal niet voor het leven en keerden dan ook vaak terug naar Scandinavië als rijk man.

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? KLIK HIER!

Een andere mogelijke - eenvoudigere - verklaring is dat het sieraad is meegenomen door een Deense pelgrim die het Heilige Land had bezocht.

Vergelijkbare vondsten

Pentz vergelijkt het sieraad met het beroemde Dagmarkruis, een Byzantijns gouden juweel ingelegd met email. Dit kruis werd in 1683 gevonden in het graf van Dagmar van Bohemen, koningin van Denemarken van 1205 tot 1212. “De kwaliteit van het email op de oorbel is niet zo goed als die van het Dagmarkruis. Maar het Dagmarkruis is gevonden in het graf van een koningin, een logische plek hiervoor. De oorbel is zonder enige context gevonden in een veld in West-Jutland.” aldus Pentz. Dat zou de verschillen in kwaliteit verklaren, die volgens Pentz overigens niets afdoen aan de archeologische waarde van de oorbel. “Het is een fascinerende metaaldetectorvondst, die zonder meer tot de verbeelding spreekt.” De oorbel zal begin volgend jaar tentoongesteld worden in het Moesgård Museum in Højbjerg.

Het Dagmarkruis

Deens Nationaal Museum.

De oorbel toont een boom met vogelkoppen aan weerszijde. Pentz vermoedt dat het een levensboom moet voorstellen, een motief dat zowel in christelijke als islamitische culturen terug te vinden is. “Ik denk dat hij uit Caïro komt. Andere maanvormige oorbellen die we in museumcollecties hebben, komen namelijk ook meestal hier vandaan,” voegt hij toe.

De verovering van Egypte

Egypte was aan het begin van de middeleeuwen onderdeel van het Byzantijnse Rijk, tot de Islamitische legers het land in 646 veroverden. Toen de oorbel werd gemaakt (rond het jaar 1.000), stond Caïro dus al meer dan drie eeuwen lang niet meer onder het gezag van de keizer. Desalniettemin is het goed mogelijk dat het sieraad via handel of plunderingen tijdens oorlog zijn weg naar Constantinopel wist te vinden. Ook is het bekend dat Byzantijnse keizers leden van de Varangiaanse garde vaak waardevolle giften schonken, wat de bovengenoemde theorie zou ondersteunen. Dit is nu helaas niet meer te achterhalen.