Bij een groot opgravingsproject in de buurt van het Belgische Zonnebeke zijn veel sporen uit de Eerste Wereldoorlog aan het licht gekomen. De opgravingen vonden plaats op het tracé van een nieuw aan te leggen leiding, die dwars door het strijdperk van de Derde slag om Ieper, ook bekend als de Battle for Passchendaele, loopt.

Tijdens een vooronderzoek werd over de gehele lengte van het tracé een vier meter brede sleuf gegraven. Op basis van dat vooronderzoek werden twaalf zones aangewezen waar verder onderzoek moest plaatsvinden. In die zones werd nader onderzoek gedaan. Daarbij werden bijzonder veel vondsten uit de Eerste Wereldoorlog gedaan, van bomkraters tot stellingen voor artilleriegeschut, maar ook veel persoonlijke voorwerpen van soldaten.

Artilleriestelling en Engelse rumkruik

Op een aantal plekken is het verloop van de oorlog nog goed te zien. Aan de Tresorierstraat in Zonnebeke werden de betonnen resten van een Duitse artilleriestelling gevonden. Vlak daarnaast lagen ook houten resten van barakken voor de arbeiders die de stelling moesten aanleggen. Onder de betonnen structuren werden echter resten van Britse onderkomens gevonden. De archeologen herkende de Britse onderkomens aan de bouwwijze, maar ook aan een typisch Britse rumkruik die tussen de resten werd aangetroffen. Tussen de resten van de Duitse bunkers lagen ook persoonlijke voorwerpen. Daaronder waren uniformdelen en uitrustingsstukken, maar ook meer persoonlijke voorwerpen zoals een pantoffel en zelfs een gebitsprothese.

Albrechtstellung

Even verderop werd een goed bewaard deel van de Albrechtsstellung teruggevonden. Deze linie was de tweede linie van het Duitse systeem en bestond uit een loopgraaf in zigzagpatroon, die volledig was verstevigd met hout en vlechtwerk. Het deel van de loopgraaf dat terug werd gevonden verkeert nog in bijzonder goede staat. Zelfs een deel van de riolering werd teruggevonden.

Oorlogsgraven

Vlak bij de Duitse bunkers werd ook een massagraf met daarin de resten van acht soldaten aangetroffen. Waarschijnlijk gaat het om een graf voor soldaten die omkwamen tijdens het najaarsoffensief in 1918. Ook op andere plekken werden de resten van gesneuvelde soldaten gevonden. In totaal werden negentien lichamen geborgen en overgedragen aan de autoriteiten.

Paardenzadel en stuk van een tank

Op veel andere plekken werden resten van het slagveld gevonden. Tientallen later opgevulde bomkraters zijn onderzocht, daarbij werden ook nog bijzondere vondsten gedaan. Zo werd de complete voorplaat van een Britse Mark IV tank gevonden en werd een leren transportzadel gevonden, compleet met niet afgevuurde granaten erin. Met zulke zadels werd oorlogsmaterieel te paard verplaatst. Hoewel tijdens de Eerste Wereldoorlog duizenden paarden voor dergelijke transporten werden ingezet, is dit de eerste keer dat er zo'n compleet zadel werd blootgelegd.

Na het onderzoek

Op dit moment wordt het onderzoek verder uitgewerkt en wordt er een groot rapport opgesteld. Wat er met de gevonden spullen gaat gebeuren staat nog niet in alle gevallen vast. De voorplaat van de tank is inmiddels overgedragen aan het Memorial Museum te Paschendaele. Wat er met de andere voorwerpen gebeurt, wordt nog bepaald.

De lichamen van de gesneuvelde soldaten zullen worden geïdentificeerd. De lichamen van de geallieerde soldaten zijn daarvoor overgedragen aan de Commonwealth War Grave Comission. De Duitse soldaten worden overgedragen aan de Duitse Kriegsgräberfürsorge. Gevonden explosieven zijn zoals gebruikelijk geregistreerd en opgehaald door de Belgische ontmijningsdienst DOVO.

Het onderzoek werd uitgevoerd door ADEDE bvba, een archeologisch bedrijf gespecialiseerd in opgravingen van explosieven. In België en Noord-Frankrijk worden nog altijd veel explosieven uit de Eerste Wereldoorlog opgegraven. Vaak niet tijdens dit soort opgravingen, maar door boeren die hun land bewerken. 

Meer lezen over deze opgraving? In Archeologie Magazine 3 van 2018 vertellen de archeologen meer over hun werk. Neem voor maandag 11 juni 2018, 16.00 uur een abonnement en dan ontvang je dit nummer thuis!

Bron en afbeeldingen:

• ADEDE bvba/Aaron Verleyssen, David Moutter, Florian Duchatelle, Edwin Hoven
• Orthofoto: De Steekproef