De ‘wandelende’ standbeelden van Paaseiland
Volgens de traditionele volksverhalen van de Polynesiërs ‘wandelden’ de gigantische standbeelden van Paaseiland naar hun plaats. Eeuwenlang werd aangenomen dat het hier ging om een mythe, maar nieuw onderzoek heeft uitgewezen dat het verhaal mogelijk toch gebaseerd is op de werkelijkheid. De ontdekking werpt daarnaast ook nieuw licht op de geschiedenis van Paaseiland.
Volgens de heersende theorie ging de Polynesische beschaving op Paaseiland ten onder als gevolg van overbevolking, interne conflicten en grootschalige ontbossing. Dit laatste zou grotendeels te maken hebben met de Moai, de gigantische stenen beelden die zo kenmerkend zijn voor het eiland. De Polynesiërs zouden de Moai, die soms wel 80 ton konden wegen, verplaatst hebben door ze met behulp van boomstammen over het eiland te rollen.
Wandelende beelden
Archeoloog Carl Lipo en antropoloog Terry Hunt hebben echter een volledig andere theorie. Volgens de twee wetenschappers werden de beelden juist rechtop gezet voor het transport. Eerder werd namelijk ontdekt dat de hoofden van Paaseiland vaak ook ondergrondse lichamen bezaten. Door de dikke buiken van de Moai ligt het zwaartepunt van de beelden aan de voorkant en dreigen de beelden continu naar voren te vallen. Door deze beweging met touwen af te remmen en de beelden te laten ‘waggelen’ konden de Polynesiërs de zwaartekracht het werk laten en wandelden de beelden daadwerkelijk over het eiland, aldus Lipo en Hunt.
Wandelende beelden getest in de praktijk
Onlangs bewezen de twee dat hun theorie ook in de praktijk te realiseren is. Met een team van slechts achttien touwdragers (tien aan de achterkant en twee aan iedere zijkant) wisten zij een Maoi replica van 5 ton voort te bewegen. Dit komt nog niet in de buurt van de 80-ton wegende beelden die de Polynesiërs verplaatsten, maar volgens Hunt moet dit ook te doen zijn. “Met een hoger beeld heb je namelijk ook een grotere hefboomwerking”, aldus de antropoloog. Bovendien verklaart deze theorie alle geruïneerde beelden langs de weg, zo stelt Hunt, want als je het beeld laat vallen breekt het in stukken en is het niet meer te verplaatsen.
Ondergang van de Polynesiërs
De theorie van Hunt en Lipo werpt ook een hele andere kijk op de ondergang van de Polynesiërs. Zo speelt de verplaatsing van de beelden in dit geval geen verklaring meer voor de ontbossing van het eiland. “Een hoop van wat mensen denken over Paaseiland is niet waar”, zo stelt Lipo. “Het eiland was sowieso niet erg bosrijk en er woonden ook nooit veel mensen.” De twee wetenschappers vermoeden dat de kleine Polynesische beschaving eeuwenlang relatief stabiel bleef voortbestaan, totdat de Europeanen er ziektes introduceerden waar de lokale bevolking niet immuun voor was.
Jared Diamond
Auteur Jared Diamond, een van de wetenschappers die wel denkt dat het beeldentransport gebeurde met behulp van boomstammen, heeft inmiddels gereageerd op het werk van Hunt en Lipo. Volgens hem wordt de theorie beschouwd als ‘transparant onjuist door alle andere archeologen met projecten op Paaseiland’. Zelf omschrijft hij de methode van het verticale transport bovendien als ‘een ongeloofwaardig recept voor een ramp’.
