Vanaf vandaag is in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden een bijzondere archeologische vondst te zien. Het gaat om een laat-Romeinse vogelschaal die bij Rijnsburg in een crematiegraf werd gevonden. Het is voor het eerst dat er zo'n schaal in Nederland is gevonden.

In 2016 deden archeologen van het Leidse onderzoeksbureau Archol onderzoek in het glastuinbouwgebied bij Rijnsburg, tussen Katwijk en Leiden. Daar werd een vindplaats met veel vondsten uit de ijzertijd ontdekt. In die vindplaats vonden archeologen een diepe kuil met daarin de resten van een crematiegraf uit de laat-Romeinse tijd. In het graf werden tientallen bronzen fragmenten van de schaal aangetroffen, waarin de resten van een crematie en grafgiften werden gevonden.

Schaal in meer dan honderd stukken

Toen archeologen de schaal vonden, was die volledig uit elkaar gevallen. Om de vondst zo goed mogelijk te beschermen, hebben archeologen de grond rondom de schaal, met alle stukken van de schaal uitgegraven. In een laboratorium zijn alle losse stukjes van de schaal één voor één uitgegraven en gerestaureerd door Restauratieatelier Restaura.

Vogelkop op de schaal

De vogelschaal dankt zijn naam aan zijn vorm. De zijkant van de schaal is aan een kant versierd met een vogelkop. De vogel, vermoedelijk een arend, is natuurgetrouw weergegeven. Tegen de NOS vertelde archeoloog René Proos dat de arend waarschijnlijk naar het Romeinse leger verwijst. Daarmee rijst het vermoeden dat de schaal voordat die in het graf werd bijgezet, gebruikt is door een hoge officier in het Romeinse leger. Waarschijnlijk gebruikte de officier de schaal om zijn handen te wassen. De schaal is dus niet ontworpen als een soort urn.

Romeinen in de grensstreek

De vondst is volgens archeologen van internationaal belang. De vondst toont namelijk aan dat nadat de Romeinse legioenen zich terugtrokken van de Limes, de Romeinse invloed aanwezig bleef. Het gebied rondom wat nu Katwijk en Leiden is, raakte niet ontvolkt. Het fort bij Valkenburg, waar Romeinse troepen gelegerd waren, werd nadat de legioenen omstreeks het jaar 300 vertrokken rond 330 weer in gebruik genomen. Ook andere opgravingen rondom Leiden, bijvoorbeeld bij Fort Matilo, tonen aan dat de gaten die de legioenen achterlieten al snel weer werden opgevuld. Aan de hand van deze en andere vondsten in en rondom de Romeinse grensstreek kunnen archeologen zelfs aangeven dat er nieuwe bewoners naar het gebied trokken, waarschijnlijk vanuit het noorden van Duitsland. De grafgiften die gevonden zijn, waaronder, kammen van hertengewei, wijzen ook naar die regio.

Unieke archeologische vondst

De vondst is een zeldzaamheid in Nederland. Er zijn niet veel Romeinse graven uit deze tijd in Nederland bekend. De meeste crematiegraven zijn in 'gewone' aardewerken urn. Dat maakt niet alleen de schaal, maar ook het graf als geheel een unieke vondst.

Tentoongesteld in het Rijksmuseum van Oudheden

De bijzondere vogelschaal is vanaf vandaag te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De schaal krijgt een plekje in de nieuwe permanente tentoonstelling Nederland in de Romeinse tijd.