Archeologen van de Australische Griffith University zijn op het Indonesische eiland Sulawesi op een grot met 44.000 jaar oude grotschilderingen gestuit. Volgens de archeologen zijn de Indonesische schilderingen de oudste menselijke kunstwerken die tot dusver zijn gevonden. De rotskunst beeldt jagende mensen uit.

Naast de ouderdom van de grotschilderingen, valt ook de inhoud van de afbeeldingen op. Experts van Griffith University omschrijven de afgebeelde mensen als zogeheten theriantropen: een mengvorm van dier en mens. De bovennatuurlijke aard van deze wezens doet experts vermoeden dat de Indonesische schilderingen behoren tot de oudste religieuze kunstwerken ter wereld.

Indonesische rotskunst

Tot voor kort werd aangenomen dat de eerste rotsschilderingen in Europa gemaakt werden. Ook gingen wetenschappers ervan uit dat de eerste menselijke kunst bestond uit abstracte vormen. Door de vondst van de Indonesische schilderingen zullen deze aannames moeten worden aangepast.

Hetzelfde team van Griffith University vond in 2014 in de relatief nabijgelegen grotten van Maros-Pangkep ook al een 40.000 jaar oude wandtekening van een hand. Ook werd in 2018 een grotschildering gevonden op het naburige eiland Borneo, die zo’n 8000 jaar ouder was de oudste bekende Europese afbeelding. Met de ontdekking van de “nieuwe” kunstwerken in Sulawesi vestigt Indonesië zich dus definitief als een van de belangrijkste vindplaatsen van prehistorische kunst.

Datering van de schilderingen

De wetenschappers waren in staat de gevonden rotsschilderingen te dateren dankzij metingen van het radioactieve verval van de mineralen (het zogenoemde cave popcorn) die bovenop de grotkunst waren gevormd. De uitkomst van deze metingen - uitgevoerd door experts van University of Queensland’s Radiogenic Isotope Facility - wees uit dat de betreffende mineralen tussen de 35.100 en 33.900 jaar oud waren.

Het belang van therianthropieën

Omdat theriantropen - of kruisingen tussen mens en dier - het product zijn van het menselijke vermogen om dingen voor te stellen die in de natuur niet bestaan, wordt het ontstaan van deze mythische wezens regelmatig in verband gebracht met de opkomst van religie. Zo is de Egyptische god Horus - die werd afgebeeld met het lichaam van een mens en de kop van een valk - is bekend voorbeeld van een religieuze theriantroop. 

Dankzij het onderzoek van Griffith University kan worden geconcludeerd dat mensen reeds in de prehistorie over het vermogen beschikten om religieuze ervaringen te creëren. De vondst van de grottekeningen in Sulawesi heeft dus grote gevolgen voor de manier waarop wetenschappers denken over de geschiedenis van de menselijke ontwikkeling.

Bronnen:

• "Indonesian cave art overturns thinking on the roots of human spirituality." Griffith University.
• Aubert, M., Lebe, R., Oktaviana, A.A. et al. Earliest hunting scene in prehistoric art. Nature (2019) doi:10.1038/s41586-019-1806-y

• "Oudste jachttafereel ooit gevonden in Indonesische grot". NOS.nl.

Afbeelding:

• Een prehistorische grotschildering op het Indonesische Borneo. Bron - Unknown [public domain] via Wikimedia.