Thomas van Roijen
In het Beierse Nördlingen hebben archeologen een zeldzame vondst gedaan: een zwaard van 3.000 jaar geleden dat zo goed als nieuw lijkt. Het bronzen zwaard verkeerd in zo’n goede staat dat het volgens het Beierse Staatsbureau voor Monumentzorg ‘bijna nog steeds glanst’. Het wapen komt uit de bronstijd en werd samen met andere bronzen voorwerpen gevonden in een graf waar de resten van een man, vrouw en kind waren begraven. Wat de relatie tussen de drie personen is moet nog onderzocht worden.

Het zwaard uit de late veertiende eeuw v. Chr. heeft geen zichtbare snijmarkeringen of slijtage, dus had waarschijnlijk een ceremoniële en symbolische functie. De vindplaats in het graf zou hiervoor een goede verklaring kunnen zijn. Ondanks de haast ongebruikte staat had het zwaard weldegelijk als wapen kunnen dienen. Het wapen is namelijk zo uitgebalanceerd dat het zwaartepunt op de voorkant van het lemmet uitkomt.
 

Het graf met de drie lichamen.

Archäologie-Büro Dr. Woidich/Sergiu Tifui.

De urnenveldcultuur

Het zwaard, met een achthoekig gevest, heeft een complex model, aangezien het handvat over het solide lemmet is gegoten. Deze lastige techniek komt overeen met de smeedmethode van de zwaarden van het Rixheim-type. De tientallen Rixheim-zwaarden die tot nu toe gevonden zijn, komen uit de wijdverspreide urnenveldcultuur. Dit is een overkoepelende benaming voor samenlevingen die aan het eind van de Midden-Europese bronstijd (ca. 1300 – 920 v. Chr.) hun overledenen cremeerden, de as in urnen stopten om deze vervolgens te begraven.

De urnenveldcultuur stond bekend om haar krijgersbeschaving. Dat wapens mee het graf in gingen had dus een belangrijke symbolische en rituele betekenis. Ondanks de waarde die er aan het mee-begraven van wapens was verbonden, zijn de vondsten van wapens in of nabij graven zeldzaam. Door de eeuwen heen zijn de meeste graven vanaf de midden-bronstijd namelijk leeggeroofd voor de kostbaarheden die er te plunderen vielen. Dat het gevonden zwaard niet is verdwenen uit het graf én ook nog eens in zo’n goede staat verkeert, is dus buitengewoon te noemen. 
 

Het heft van het zwaard.

Archäologie-Büro Dr. Woidich/Sergiu Tifui.

Herkomst van het zwaard

Weten we ook waar het zwaard gemaakt is? Voor zover bekend is, werden er in dezelfde periode zwaarden met achthoekige heften gemaakt in Zuid-Duitsland en in het gebied van Noord-Duitsland en Denemarken. Achthoekige heften uit het laatstgenoemde gebied waren deels replica’s van de Zuid-Duitse tegenhangers. Vanwege de Beierse vindplaats is het aannemelijk dat het zwaard in die regio is gemaakt, maar het had ook net zo goed kunnen zijn verhandeld of vervaardigd door een rondtrekkende ambachtsman; die waren er namelijk genoeg. Of het dus om een replica of origineel gaat moet verder onderzoek uitsluiten.

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

Ook de relatie tussen de drie personen en de andere bronzen voorwerpen in het graf moeten verder onderzocht worden. Wellicht kunnen ze ons meer vertellen over de herkomst van het zwaard en de ceremoniële achtergrond van de vondst. Al met al blijft de ontdekking buitengewoon. Dat er namelijk een zwaard uit de bronstijd wordt gevonden dat in een betere staat verkeert dan de meeste zwaardvondsten uit de latere ijzertijd, komt zeer zelden voor.