We kijken er tegenwoordig niet meer van op of om wanneer we een kip of haas zien. De status van de kip en de haas is echter een behoorlijke transformatie ondergaan in de loop der tijd; al sinds de IJzertijd werden de dieren gezien als ‘goddelijk’ – en dan hebben we het niet eens over smaak.

Onlangs hebben archeologen van de universiteit van Exeter in Groot-Brittannië weer een opvallende vondst gedaan: begraven skeletten van hazen en kippen uit vermoedelijk de IJzertijd. Eerdere soortgelijke vondsten dateerden uit de eerste eeuw voor Chr., maar het blijkt nu dus nóg verder terug te gaan. Het opvallende aan deze gevonden skeletten van de kippen en hazen is dat ze volledig intact zijn aangetroffen: er is niet aan de dieren geknabbeld of gesneden met een mes. Dat doet suggereren dat die dieren niet gegeten werden voordat ze werden begraven. Maar wat werd er dan wél met ze gedaan?

Goddelijke status van de bruine haas en de kip

Uit historische verslagen blijkt dat in het oude Brittannië kippen en hazen simpelweg te speciaal waren om te worden gegeten. In plaats daarvan werden ze geassocieerd met goden; kippen met een IJzertijdgod die verwant is aan de Romeinse god Mercurius, en hazen met een onbekende vrouwelijke godin. De religieuze associatie van hazen en kippen bleef overal bestaan gedurende de Romeinse periode.

Deze constatering sluit nauw aan op historische verslagen. Julius Caesar’s historische verslag Commentari De Bello Gallico vermeldt dat de Keltische Britten het in strijd achtten met de goddelijke wet om hazen, kippen of ganzen te eten en ze deze slechts in hun bezit hadden voor hun eigen plezier. Dio Cassius, auteur uit de derde eeuw AD, schreef dat de Keltische koningin Boudica een levende haas vrijliet om hulp in te roepen van de godin Andraste in hun opstand tegen de Romeinen.

“Het idee dat kippen en hazen aanvankelijk religieuze associaties hadden, is niet verrassend, aangezien interculturele studies hebben aangetoond dat exotische dingen en dieren vaak een bovennatuurlijke status krijgen”, vertelt professor Naomi Sykes, die het onderzoek leidt. "Uit archeologisch bewijs blijkt echter dat naarmate hun populatie toenam, ze in toenemende mate werden gegeten en hazen zelfs werden gekweekt als vee. In plaats van als individuen te worden begraven, werden hazen- en kippenresten vervolgens als voedselverspilling afgevoerd." Door wie werden ze dan gekweekt en gegeten?

Invloed van de Romeinen

Hoewel er dus historische Romeinse geschriften zijn overgebleven die de goddelijke status van hazen en kippen in die tijd bevestigen, waren het ook de Romeinen die daar uiteindelijk verandering in brachten. Gedurende de bloei van het Romeinse Rijk werden kippen en hazen gefokt en gegeten en op den duur werden zelfs konijnen geïntroduceerd. Maar in 410 na Christus trokken de Romeinen zich terug uit Groot-Brittannië en stortte de economie, inclusief de fokkerij van kippen, hazen en konijnen, in. Konijnen stierven plaatselijk uit en de populaties aan kippen en bruine hazen nam ook af. Door hun schaarste op dit moment herwonnen kippen en hazen hun speciale status.

Na de Romeinen

Nadat de Romeinen Groot-Brittannië verlieten, stopte de bevolking vermoedelijk met het jagen op hazen. Archeologen hebben ook weinig overblijfselen van het dier gevonden tot de middeleeuwen aan toe. Na een lange tijd nam de kippenpopulatie echter wél weer toe. Dit komt waarschijnlijk doordat Sint Benedictus de consumptie van ‘viervoetige dieren’ gedurende de vastenperiode verbood. Zijn regels werden in de tiende en elfde eeuw na Christus algemeen aanvaard, waardoor de populariteit van kippen en eieren toenam.

‘Paaskonijn’

Na lang weggeweest, verschenen de konijnen weer op het toneel in de dertiende eeuw na Christus als elitevoedsel in Groot-Brittannië. Konijnen kwamen steeds vaker voor in de negentiende eeuw en namen langzaamaan de rol van de haas over als ‘paashaas’ toen de Paastradities gedurende de Victoriaanse tijd nieuw leven werd ingeblazen.

Bron: universiteit van Exeter.