Reconstructie van het blaasinstrument dat bespeeld wordt, met op de achtergrond dezelfde partronen als in de schelp
© Carole Fritz et al. 2021 / tekening: Gilles Tosello
18.000 jaar oud blaasinstrument nog steeds bespeelbaar
Archeologen hebben een interessante ontdekking gedaan over een grote zeeschelp uit Zuid-Frankrijk. Dit 18.000 jaar oude exemplaar blijkt namelijk een van de oudste blaasinstrumenten ter wereld te zijn. Toen de zeeschelp in 1931 werd gevonden in een grot van de prehistorische Magdalénien-stam in de Pyreneeën, besteedde men in eerste instantie weinig aandacht aan de vondst. Maar nu hebben archeologen ontdekt dat het een muziekinstrument is, waar ze zelfs nog bijna zuivere tonen uit krijgen.
Muziek en grottekeningen
De zeeschelp komt uit de grot Marsoulas in Frankrijk, waar archeologen meerdere prehistorische rotstekeningen aantroffen. Op de muren stond kunst in een pigment van rode oker, van onder meer een bizon bestaande uit 300 vingerafdrukken. Hetzelfde pigment en soortgelijke patronen staan ook op de binnenkant van de zeeschelp. Dit wijst erop dat de schelp een ceremoniële functie had. “Het is voor het eerst dat we verband kunnen leggen tussen muziek en grottekeningen in de Europese prehistorie”, zegt Gilles Tosello, Universiteit van Toulouse.
Het Magdalénien
De schelp was eigendom van een stam uit de laatste periode van de oude steentijd, het Magdalénien (15.000-9.000v.Chr.). De stam is vernoemd naar La Madeleine in de Dordogne. Onderzoekers beschouwen deze stam als een artistiek volk. Naar de maatstaven van toen waren hun werktuigen en wapens van been, gewei en ivoor namelijk rijkelijk versierd. Daarnaast droegen ze ook persoonlijke versieringen, zoals schelpen en tanden van roofdieren.
Ruilhandel Atlantische kust
De schelp (van 31 cm lang en 18 cm breed) is ooit het huis geweest van een zeeslak, de Charonia lampas uit de Atlantische Oceaan. De onderzoekers denken dat de schelp oorspronkelijk uit de kust van Noord-Spanje komt. Dit bevestigt eerdere vermoedens dat er toen ruilhandel was tussen de inwoners van de Pyreneeën en soortgelijke gemeenschappen in de regio Cantabrië. De kust waar de schelp waarschijnlijk verruild is, ligt ongeveer 200 km van de vindplaats. De grote afstand die de schelp heeft afgelegd, lijkt erop te wijzen dat het een instrument van grote waarde was.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine, meer weten over dit prachtige magazine? Klik hier!
Schelp nog steeds bespeelbaar
Bij de vondst in 1931 dachten de ontdekkers dat het slechts een ceremoniële drinkbeker was. Maar archeologen hebben nu ontdekt dat de schelp omgevormd is tot muzikaal instrument. Zo is de punt van de schelp bijvoorbeeld afgebroken. Bovendien is vervolgens de opening bestreken met een organische deklaag, om er een soort mondstuk op te zetten. Als onderdeel van het onderzoek naar de zeeschelp, testte een professionele hoornblazer dit millennia oude instrument op muzikale tonen. Hij slaagde erin om bijna zuivere klanken uit het instrument te krijgen, die ongeveer hetzelfde als 18.000 jaar geleden moeten hebben geklonken. Benieuwd hoe dat klonk? Je kun het fragment hier beluisteren.
Oudste blaasinstrument
De zeeschelp is het oudst ontdekte blaasinstrument in zijn soort. Alleen fluiten van been uit de oude steentijd zijn ouder geschat. Ondertussen wordt het onderzoek naar de prehistorische muziek volop doorgezet. Met behulp van 3D-printtechnieken hebben de onderzoekers een replica van de schelp gemaakt. Zo kunnen ze het instrument verder testen op zijn muzikale bereik, zonder de originele zeeschelp te beschadigen.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine, meer weten over dit prachtige magazine? Klik hier!
