Een voorbeeld van een gemumificeerde valk, met de kop er nog aan.
Rob Koopman, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
15 onthoofde ‘valkenmummies’ ontdekt in Egypte
In de ruïnes van de Egyptische havenstad Berenike hebben archeologen in een heiligdom 15 gemummificeerde valken opgegraven, waarvan de meeste hun kop misten. Deze vogels waren ook samen met hun eieren begraven, wat vrij ongebruikelijk was in het oude Egypte. Boven deze mummies stond de merkwaardige inscriptie ‘Het is ongepast om hier een hoofd te koken’. Al met al is dit dus niet bepaald een alledaags heiligdom. Waarschijnlijk is dit ‘valken-heiligdom’ zo’n 1.600 jaar geleden aangelegd door de Blemmyes, een nomadevolk dat destijds een geheel eigen draai gaf aan oud-Egyptische rituelen.
Een team archeologen onder aanvoering van de Autonome Universiteit van Barcelona (UAB) ontdekte het heiligdom tijdens opgravingen Berenike, in het zuiden van Egypte. Deze havenstad aan de Rode Zee werd in de derde eeuw v.Chr. gesticht en ontwikkelde zich in korte tijd tot een welvarend handelscentrum. Dit dankte Berenike vooral aan de lucratieve handel met Arabië en India. Volgens de studie die over de opgravingen is verschenen, stamt het heiligdom uit de 4e tot 6e eeuw n.Chr.
De locatie van Berenike (rood omcrikeld)
Eric Gaba (Sting - fr:Sting) and NordNordWest, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
De Blemmyes
Deze eeuwen waren een roerige periode uit de geschiedenis van Berenike, aangezien de stad toen onder invloed van de Blemmyes kwamen te staan. De Blemmyes duiken voor het eerst op in Griekse verslagen uit de 7e eeuw v.Chr. Hierin worden ze beschreven als een nomadevolk, dat het noordwesten van het hedendaagse Soedan bevolkte.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
In de derde eeuw n.Chr. probeerden ze hun gebied uit te breiden in het zuiden van Egypte, wat hen met de Romeinen in conflict bracht. Hoewel de Blemmyes verschillende keren werden teruggeslagen, was keizer Diocletianus in 298 n.Chr. gedwongen een stuk van Zuid-Egypte aan hen af te staan. Of Berenike hierbij ook door de Blemmyes werd bezet is niet precies duidelijk. Wel staat vast dat dat leden van het nomadevolk zich rond deze tijd in de havenstad begonnen te vestigen, en een steeds grotere economische en culturele invloed kregen.
Uniek heiligdom
Deze culturele invloed is ook terug te zien in het valken-heiligdom. Volgens de archeologen was dit complex namelijk oorspronkelijk een Egyptische tempel, die de Blemmyes ergens in de vierde eeuw n.Chr. overnamen. In de tempel troffen de onderzoekers namelijk sporen aan van rituelen die op belangrijke punten verschillen van de religieuze gewoonten in het oude Egypte. De 15 gemummificeerde valken zijn hier een voorbeeld van. Hoewel het begraven van gemummificeerde (en onthoofde) vogels vaker voorkwam in het oude Egypte, betrof het hier vrijwel altijd één exemplaar; een grote groep zoals deze is nog niet eerder gevonden. Bovendien waren de vogels samen met eieren begraven, iets waar ook geen andere voorbeelden van bekend zijn.
Inscriptie
Ook de in het Grieks opgeschreven inscriptie ‘Het is ongepast om hier een hoofd te koken’, wijkt af van wat je in een tempel zou verwachten. De meeste Griekse inscripties bij heiligdommen uit deze periode waren namelijk toewijdingen aan goden, waarin bijvoorbeeld om een veilige overtocht of andere zegeningen werd gevraagd. Deze inscriptie uit het valken-heiligdom bevat echter een verbod, op iets wat duidelijk toen als een ontheiligende handeling werd gezien. Bovendien roept het de vraag op waarom mensen hier destijds dierenkoppen in een tempel zouden willen koken.
Groepsfoto van de archeologen die aan de opgravingen meewerkten.
The Berenike Project/Sikait Project
Religieuze activiteiten
Naast de gemummificeerde vogels, troffen de archeologen in de tempel ook offerbeeldjes aan, evenals een reliëf waarop religieuze handelingen werden afgebeeld. Archeoloog Joan Oller Guzmán (coauteur van de studie) concludeert dan ook dat “al deze elementen erop wijzen dat er hier intensieve rituele handelingen plaatsvonden, waarbij Egyptische tradities met elementen uit de cultuur van de Blemmyes werden gecombineerd. Deze werd ondersteund door een theologische basis die mogelijk samenhing met het vereren van de god Chons [de oud-Egyptische god van de maan].”
Bronnen: UAB, Eurekalert, Heritage Daily, The University of Chicago Press
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
