De zijderoute was een netwerk van handelsroutes dat liep van het Middellandse Zeegebied tot aan China.
Nhluoj, CC0, via Pixabay.
Langs de zijderoute: een rijkdom aan archeologische vondsten
De zijderoute was een netwerk van handelsroutes dat liep van het Middellandse Zeegebied tot aan China. De route was vanaf de tweede eeuw v.Chr. tot aan de late middeleeuwen de belangrijkste verbinding tussen de westerse en oosterse wereld. Hoewel de zijderoute belangrijk was voor de handel tussen de twee gebieden, was de route ook essentieel voor onderlinge uitwisseling van ideeën over kennis, cultuur en religie.
De zijderoute
De zijderoute heeft zijn naam te danken aan de grote hoeveelheid zijde die werd verhandeld via deze route. Zijde was een gewild luxeproduct in zowel de oostelijke als de westelijke wereld. Het werd voornamelijk gebruikt aan het keizerlijke hof, maar ook religieuze kringen gebruikten het voor kledingstukken en wandkleden. Tot de tweede eeuw v.Chr. was zijde alleen in China te vinden, maar met de opkomst van de zijderoute verspreidde de stof zich al snel over grote delen van het Europese en Aziatische continent. Vanaf de zesde eeuw n.Chr. werd de stof niet alleen geproduceerd in China, maar ook in andere rijken langs de zijderoute. Hoewel China het alleenrecht op de zijdeproductie kwijtraakte, werd vanwege zijn eeuwenlange expertise de Chinese zijde nog steeds als superieur beschouwd.
De zijderoute was een netwerk van handelsroutes dat liep van het Middellandse Zeegebied tot aan China.
CC0, via Wikimedia Commons.
De verloren middeleeuwse stad Magas
Hoe belangrijk de route was, blijkt ook uit de grote steden die zich langs de route bevonden. Een van die steden was Magas, de hoofdstad van het koninkrijk Alanië, dat van de negende tot de twaalfde eeuw een belangrijke functie had langs de zijderoute.
In 2020 lukte het onderzoekers om vast te stellen waar de middeleeuwse stad Magas zich precies bevond. Aan de hand van historische bronnen en eerder gedocumenteerd archeologisch materiaal kon de stad geplaatst worden net buiten het huidige Otradnaya in Rusland, ten oosten van de Zwarte Zee. De middeleeuwse stad was een vesting met een stadsmuur van vijftien kilometer lang. Op zijn hoogtepunt was Magas ongeveer 600 hectare groot, wat betekent dat de stad destijds groter was dan alle Europese steden. In de winter van 1239-1240 werd de stad ingenomen en vernietigd door de Mongolen. Sindsdien werd de stad als verloren beschouwd.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Tashbulak en Tugunbulak
Recent hebben archeologen nog twee middeleeuwse steden langs de zijderoute in Centraal-Azië teruggevonden. De twee steden – Tashbulak en Tugunbulak – werden voor het eerst opgemerkt in 2011, toen archeologen een plateau met vreemde heuvels ontdekten in Oost-Oezbekistan. Met behulp van LiDAR-technologie hebben archeologen in 2022 een 3D-weergave kunnen ontwikkelen van het landschap. LiDAR meet nauwkeurig het grondoppervlak met een laserstraal, waarmee vervolgens een 3D-weergave gemaakt kan worden.
Met name de 3D-weergave van Tugunbulak toonde een enorm middeleeuws complex van ongeveer 300 hectare. Op de 3D-weergave zijn een citadel, diverse gebouwen, binnenplaatsen en versterkte buitenmuren zichtbaar. Opmerkelijk is dat deze twee middeleeuwse steden hoog in de bergen lagen, terwijl er hier beperkte hulpbronnen beschikbaar waren en de winters ijskoud waren. Desondanks zorgde de welvaart van de zijderoute ervoor dat er van de achtste tot de elfde eeuw n.Chr. veel mensen in deze steden woonden.
LiDAR-weergave van de middeleeuwse stad Tugunbulak langs de zijderoute.
SAIElab/J.Berner/M.Frachetti.
Religieuze uitwisseling langs de zijderoute
De zijderoute staat tegenwoordig voornamelijk bekend om de culturele en religieuze uitwisseling die plaatsvond onder verschillende bevolkingsgroepen langs de route. De samenkomst van bevolkingsgroepen zorgde voor een brede verspreiding van kennis en ideeën. Met name de verspreiding van verschillende religies is goed terug te zien. Zo werd in het begin van de zeventiende eeuw in China een Nestoriaanse stele uit 781 n.Chr. opgegraven. Een stele is een stenen pilaar waarin tekst is gebeeldhouwd.
Het nestorianisme is een stroming binnen het christendom en is ontstaan in het oostelijke Middellandse Zeegebied. Het is dan ook opvallend dat deze nestoriaanse stele in China is teruggevonden. Uit deze nestoriaanse stele blijkt de verspreiding van religieuze ideeën, want de inscripties zijn zowel in het Chinees als in het Syrisch geschreven en beschrijven de christelijke gemeenschappen in China.
De Grotten van Duizend Boeddha’s
Ook het boeddhisme verspreidde zich via de zijderoute naar uiteenlopende gebieden. Dankzij boeddhistische tempels langs de zijderoute kwamen reizigers in aanraking met de religie. Dergelijke boeddhistische tempels zijn onder andere te vinden in de Grotten van Duizend Boeddha’s in de Chinese Mogaogrotten. Het complex van 492 tempelgrotten werd in de vierde eeuw n. Chr. uitgehouwen in de kliffen en werd een belangrijke locatie voor boeddhistische studie en meditatie.
Boeddhistische tempelgrotten in de Chinese Mogaogrotten.
Aurel Stein, Public domain, via Wikimedia Commons.
In deze boeddhistische tempelgrotten werd in het begin van de twintigste eeuw een verzameling van ongeveer 50.000 historische en religieuze manuscripten uit de vijfde tot de elfde eeuw teruggevonden. De grot werd mogelijk in de vroege elfde eeuw dichtgemetseld, om de manuscripten te beschermen tegen invasies die plaatsvonden in die periode, en is al die eeuwen ongeopend gebleven. Deze bijzondere vondst geeft een inkijk in de uitwisseling van culturele en religieuze ideeën langs de zijderoute. Zo zijn de manuscripten grotendeels boeddhistisch, maar zijn er ook geschriften aangetroffen over het jodendom en het nestoriaanse christendom. Ook opvallend is de verscheidenheid aan talen waarin de manuscripten geschreven zijn. Behalve in het Chinees werd er ook geschreven in het Tibetaans, Oud-Turks en Hebreeuws.
