In 1876 stuitte Duits amateur-archeoloog Heinrich Schliemann bij een opgraving in het Griekse Mycene op een mysterieus masker. Hij was ervan overtuigd dat het ging om het dodenmasker van de Myceense koning Agamemnon. Deze vorst was volgens het beroemde epische gedicht de Ilias leider van de stad Mycene tijdens de Trojaanse Oorlog. Voor Schliemann gold de ontdekking van het masker als bewijs dat Agamemnon echt bestaan had en dat de mythische oorlog echt was gebeurd. Later onderzoek had een andere verklaring.

 

Myceense goudsmeedkunst

Het gouden dodenmasker bevond zich in een van de acht graven die in Mycene ontdekt werden in 1876. Vijf hiervan bevatten maskers en andere waardevolle artefacten. Naast de grote hoeveelheden goud in de graven wees het vakmanschap van de maskers, op eer, rijkdom en status van de overledenen. Dit versterkte Schliemann’s overtuiging dat hij het graf van Agamemnon had ontdekt. Het masker is volgens Myceens gebruik gemaakt van een dikke gouden plaat, waarna het is verwarmd en gehamerd tegen een houten ondergrond. De details zijn later met een scherp stuk gereedschap aangebracht.

De Myceense beschaving leefde in de Bronstijd (1.600-1.100 v.Chr.) op het zuidelijke Griekse vasteland en omliggende eilanden. De Myceners stonden bekend om hun vakmanschap bij het maken van gouden sieraden, versieringen en kunstvoorwerpen. Deze dienden niet alleen als statussymbolen, maar werden ook ingezet bij religieuze rituelen en begrafenissen. Dodenmaskers zoals dat van Agamemnon zijn hier een voorbeeld van.


 

 

---

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

---

 
Enthousiaste archeoloog of mythologisch meester-vervalser?

Archeoloog Schliemann was van jongs af aan al gefascineerd door de Griekse mythologie. Deze leerde hij kennen via de beroemde epische gedichten de Ilias en de Odyssee van Homerus. Hij trok er vanaf de jaren 1860 op uit naar Griekenland en Turkije de hoop historisch bewijs op te graven van de mensen en locaties uit deze verhalen. Na zijn dood is gebleken dat niet al zijn ontdekkingen van dit bewijs waarheidsgetrouw waren. Zo is het masker van Agamemnon een goed voorbeeld van een vondst van Schliemann waarvan de echtheid betwijfeld wordt. Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw en het begin van de eenentwintigste eeuw werd de echtheid van het masker in twijfel getrokken door experts en archeologen. De sceptici vonden het vooral aannemelijk dat Schliemann het masker zou hebben vervalst vanwege zijn reputatie. Hij zou namelijk vooral geïnteresseerd zijn geweest in het vinden van grote glimmende objecten.
 

Schliemann had volgens de sceptici het masker naar Myceens model nagemaakt en het vervolgens in het graf gelegd.

Tegenstanders zeggen dat dit onmogelijk is omdat de opgraving een paar dagen afgesloten was voor het masker van Agamemnon werd gevonden. Het verschil in stijl met andere Myceense maskers is een ander argument voor mogelijke vervalsing. Zo is het niet plat maar driedimensionaal, en de oren en het gezichtshaar zijn uitgesneden. Ook de weergave van de volle puntige baard en de mond wijkt af van de andere maskers. Toch gaat het volgens de tegenstanders om subtiele verschillen, en daarbij beweren ze dat het hier gaat om een vendetta tegen Schliemann. Modern onderzoek heeft inmiddels uitgewezen dat het masker uit de periode 1.600 v.Chr. stamt. Dit is vier tot drie eeuwen voor de mythische Trojaanse oorlog plaatsvond, wat dus betekent dat het onmogelijk van Agamemnon kan zijn geweest.

Tot op de dag van vandaag is het masker van Agamemnon -zoals het nog steeds genoemd wordt- te zien in het Nationaal Archeologisch Museum in Athene.