De grot van Lascaux werd in 1940 bij toeval ontdekt en bevat schilderingen van 17.000 jaar oud.
EUX, Publiek domein, via Wikimedia Commons.
De indrukwekkendste rotstekeningen ter wereld
Rotstekeningen zijn een van de oudste vormen van kunst en laten zien dat de prehistorische mens het verlangen had om verhalen te vertellen en het alledaagse leven vast te leggen. Over de hele wereld zijn deze schilderingen in grotten en op rotswanden gevonden. Elk kunstwerk biedt een zeldzame blik in het leven, geloof en cultuur van zijn tijd. In dit artikel nemen we je mee langs enkele van de bijzonderste en beroemdste rotstekeningen ter wereld.
Tekst: Rens van Maasakker
Petroglief of grotschildering?
Rotstekeningen zijn in twee groepen te onderscheiden: grotschilderingen en petrogliefen. Grotschilderingen zijn afbeeldingen die direct op de wanden of plafonds van grotten zijn geschilderd, terwijl petrogliefen tekeningen of symbolen zijn die in rotswanden zijn gekerfd. Deze kunstvorm werd voornamelijk gebruikt in de prehistorie; sommige tekeningen zijn zelfs meer dan 40.000 jaar oud.
De makers gebruikten bij het maken van grotschilderingen vaak natuurlijke pigmenten zoals oker en houtskool om hun creaties vorm te geven. De verf werd vervolgens met vingers, tenen of kwasten van menselijk haar aangebracht op de rotswand. Een andere techniek was het pigment in de mond nemen en hem dan op de rotswand spuwen of het pigment in rieten pijpjes verzamelen en vervolgens op een vochtig oppervlak te blazen.
De meeste afbeeldingen bevatten dieren waarop gejaagd werd. Maar ook menselijke figuren werden geschilderd en soms zelfs hele rituelen. De vraag waarom de prehistorische mens deze schilderingen maakte, blijft een mysterie. Sommige geleerden denken dat de schilderingen een soort jachtmagie vertegenwoordigen: door de dieren af te beelden, geloofden de jagers dat ze succesvoller zouden zijn tijdens de jacht. Anderen suggereren dat het een manier was om verhalen te vertellen of religieuze rituelen uit te voeren.
De grot van Lascaux (Frankrijk)
We beginnen bij waarschijnlijk de beroemdste grotschilderingen ter wereld: die van de grot van Lascaux. Deze grot werd in 1940 bij toeval ontdekt door vier tieners uit de regio Dordogne. De schilderingen, die naar schatting zo’n 17.000 jaar oud zijn, worden beschouwd als meesterwerken van prehistorische kunst. Wat de grot van Lascaux zo bijzonder maakt, is de gedetailleerde en levendige weergaven van dieren zoals paarden, herten, bizons en stieren. Door het detail van de dieren lijken de schilderingen volgens sommigen bijna tot leven te komen.
De beroemde grot van Altamira ligt in het noorden van Spanje. In 1879 ontdekte amateurarcheoloog Marcelino Sautuola de rotstekening met behulp van zijn acht jaar oude dochter.
Museo de Altamira y D. Rodríguez, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons.
Altamira (Spanje)
In het noorden van Spanje vinden we de beroemde grot van Altamira. In 1879 ontdekte amateurarcheoloog Marcelino Sautuola de rotstekening met behulp van zijn acht jaar oude dochter. Aanvankelijk werd Sautuola ervan beschuldigd dat hij de grotschilderingen vervalst had, omdat de schilderingen van te hoge kwaliteit waren. Pas jaren later werd hij in het gelijk gesteld en werd bevestigd dat de schilderingen uit de prehistorie kwamen. Helaas was Sautuola toen al overleden.
De schilderingen in Altamira zijn ongeveer 35.000 jaar oud en staan bekend om hun opmerkelijke kleuren. Net als in Lascaux spelen dieren de hoofdrol. Vooral de afbeeldingen van bizons vallen op, die door hun natuurlijke vormen bijna uit de rots gehouwen lijken. Wat bijzonder is aan Altamira, is dat de schilderingen ondanks hun hoge leeftijd verrassend goed bewaard zijn gebleven, ondanks hun hoge leeftijd.
In het Kakadu Nationaal Park in Australië zijn unieke rotsschildering van 20.000 jaar oud te vinden.
Onbekende fotograaf, CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Kakadu (Australië)
In het Kakadu Nationaal Park in Australië vinden we een van de uniekste rotsschilderingen. Deze Aboriginal kunstwerken zijn meer dan 20.000 jaar oud en geven een inzicht in de cultuur en spiritualiteit van de oorspronkelijke bewoners van Australië.
Wat Kakadu uniek maakt, is de stijl van de schilderingen. De kunst in dit gebied staat bekend als "X-ray art", waarbij de dieren en mensen niet alleen aan de buitenkant worden afgebeeld, maar ook met hun botten en interne organen. Dit toont de diepe kennis en verbondenheid van de Aboriginals met de natuur en hun omgeving. Deze schilderingen werden vaak gebruikt in rituelen en om verhalen over de "Droomtijd" – de scheppingsmythen van de Aboriginals – door te geven.
In het Argentijnse deel van Patagonië, vinden we een bijzondere grotschildering in de Cueva de las Manos, oftewel "de grot van de handen".
Onbekende fotograaf, Publiek domein via Wikimedia Commons.
Cueva de las Manos (Argentinië)
In het Argentijnse deel van Patagonië, vinden we een bijzondere grotschildering in de Cueva de las Manos, oftewel "de grot van de handen". Zoals de naam al doet vermoeden, bestaat deze kunst grotendeels uit honderden afdrukken van handen, die tussen 9.000 en 13.000 jaar geleden zijn gemaakt. De meeste handafdrukken zijn gemaakt door de hand op de rots te plaatsen en vervolgens eromheen te spuiten met pigment, waardoor een soort stencileffect ontstond
Maar het gaat niet alleen om handen: in de grotten zijn ook afbeeldingen te zien van jachttaferelen en dieren zoals guanaco's (een kameelachtige die veel voorkomt in Patagonië). De handafdrukken worden vaak gezien als een soort handtekening van de mensen die in deze regio leefden.
In India, in de deelstaat Madhya Pradesh, vinden we de Bhimbetka rotsen. Dit UNESCO-werelderfgoed bestaat uit meer dan 500 grotten die gevuld zijn met prehistorische schilderingen.
Raveesh Vyas, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Rotsschuilplaatsen van Bhimbetka (India)
In India, in de deelstaat Madhya Pradesh, vinden we de Bhimbetka rotsen. Dit UNESCO-werelderfgoed bestaat uit meer dan 500 grotten die gevuld zijn met prehistorische schilderingen. De kunstwerken in Bhimbetka beslaan een periode van duizenden jaren, waarbij de oudste schilderingen naar schatting meer dan 30.000 jaar oud zijn.
Wat deze schilderingen uniek maakt, is de diversiteit van de tekeningen. We zien afbeeldingen van jachttaferelen, dansende figuren, dieren zoals tijgers en olifanten, maar ook geometrische vormen en religieuze symbolen.
De schilderingen van Tassili n’Ajjer dateren van 12.000 tot 5.000 jaar geleden en geven een opmerkelijk beeld van een tijd waarin de Sahara nog geen woestijn was.
Patrick Gruban, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Tassili n'Ajjer (Algerije)
In het hart van de Sahara, in het zuidoosten van Algerije, ligt het plateau van Tassili n’Ajjer. De schilderingen in dit gebied, die dateren van 12.000 tot 5.000 jaar geleden, geven een opmerkelijk beeld van een tijd waarin de Sahara nog geen woestijn was, maar een vruchtbare regio met rivieren, bossen en wilde dieren.
De kunst van Tassili n'Ajjer toont een bijzondere wereld van kuddes koeien, giraffen en olifanten, maar ook menselijke figuren die dansen en jagen. Vooral mysterieuze mensachtige figuren met grote ronde hoofden trekken de aandacht van onderzoekers. De exacte betekenis van deze figuren blijft een raadsel, maar ze suggereren een rijke spirituele of rituele dimensie.
Brug naar het verleden
De rotsschilderingen die verspreid over de wereld zijn gevonden, vertellen ons een verhaal dat duizenden jaren teruggaat. Het zijn verhalen van overleving, religie, en de diepe verbondenheid van de mens met de natuur. Of het nu de levendige bizons in Lascaux zijn, de handafdrukken in de Cueva de las Manos, of de mystieke figuren van Tassili n'Ajjer – elk kunstwerk geeft ons een unieke kijk op een tijd waarin het schrift nog niet bestond.
