Schatten op de bodem van het Markermeer
Toen het zoute water door de voltooiing van de Afsluitdijk in 
1932 zoet werd, is er niets meer gewijzigd. De tijd is stil blijven staan en de honderden scheepswrakken die er toen lagen, bedekken nog steeds de bodem van het Markermeer; cultureel erfgoed van de ooit zo druk bevaren Zuiderzee.
Ezeltje prikje in een bak met water, bagger en prut
Archeologie West-Friesland heeft de kust van de gemeente Zeevang en de regio West-Friesland toegewezen gekregen toen Rijkswaterstaat het beheer ervan aan de gemeenten overdroeg.
Het water in het Markermeer is heel troebel, het zicht is maximaal 30 cm. Duiken om vondsten in kaart te brengen is onbegonnen werk. Daarom wordt er gebruik gemaakt van de Side scan Sonar en de magnometer. De bodem van het Markermeer wordt stukje voor stukje gescand. De signalen worden naar de waterbodem gestuurd om hoogteverschillen in kaart te brengen. Het nadeel van de magnometer is dat hij alleen op metaal reageert.
Datering scheepswrakken in het Markermeer
Hoe zijn die schepen daar op de bodem terecht gekomen? Op de Zuiderzee werd er veel gevochten. Het bekendste gevecht is wellicht de Slag op de Zuiderzee op 11 oktober 1573. Dit was een treffen tussen de watergeuzen en een Spaanse vloot, die uiteindelijk werd gewonnen door de watergeuzen.
Een eeuw later was er nog een grote zeeslag, ditmaal tussen de West-Friezen en de Geldersen, deze slag vond plaats in 1673 voor de poorten van Hoorn. Door onder andere deze slagen liggen er nu veel scheepswrakken op de bodem.
De ouderdom van deze schepen wordt vastgesteld door de datering van de lading, jaarringonderzoek van het hout en overgeleverde geschriften waarin de schepen en of hun lading wordt beschreven.
Verdronken dorp Etersheim
In 2008 werd begonnen met een nederzettingsonderzoek in het Markermeer. In de zomer van 2009 werd er door de duikgroep LWAOW (Landelijke Werkgroep Archeologie Onder Water) een bijzondere vondst gedaan. Een van de duikers vond een stenen sarcofaag, die dateert uit 1050-1250. Van het dorp zelf is door de vele blubber ook door middel van de Side scan Sonar weinig teruggevonden. Deze sarcofaag was afkomstig uit het grotendeels ‘verdronken’ dorp Etersheim. Deze nederzetting is door verschillende watersnoden vanuit de Zuiderzee in de dertiende eeuw overspoelt.
Bedreiging cultureel erfgoed
Als er ergens zand nodig is wordt dat uit de bodem van het Markermeer gehaald. De zandlaag begint pas op 18 meter onder de bodem en wordt gewonnen door middel van afzuiging. Inzakking is het gevolg voor de lagen daarboven. Het kwetsbare hout van de wrakken die in de bovenlaag liggen, verpulvert. Met de aanname dat het Markermeer het grootste scheepskerkhof van Noordwest Europa is, is het noodzakelijk de bodem goed in kaart te brengen.
Michiel Bartels, gemeentelijk archeoloog van Archeologie West-Friesland, hield onlangs op uitnodiging van Stichting Varend Erfgoed een boeiende lezing over dit onderwerp. De redactie van AO was aanwezig tijdens deze lezing en schreef dit artikel naar aanleiding van Bartels’ verhaal. Waar de archeoloog het erfgoed wil beschermen en alleen als het noodzakelijk is zal opgraven, heeft Stichting Varend Erfgoed onder andere als doel historische schepen drijvende te houden.
wikipedia
varenderfgoedhoorn.nl/
hoorn.nl/Int/Archeologie-West-Friesland
