Wetenschappers van de University College London hebben een digitale reconstructie weten te maken van het Mechanisme van Antikythera, een oud-Grieks mechanisme uit de eerste of tweede eeuw voor Christus waarmee astronomische voorspellingen gedaan konden worden. Het mechanisme is zo complex en geavanceerd, dat het ook wel de ‘eerste analoge computer ter wereld’ wordt genoemd. Door de reconstructie is waarschijnlijk achterhaald hoe de machine precies gewerkt heeft. 

De verschillende onderdelen van het Mechanisme van Antikythera werden in 1901 opgedoken uit een gezonken Romeins schip in de buurt van het Griekse eiland Antikythera. Het is niet helemaal duidelijk hoe de machine op een Romeins schip is beland. Archeologen vermoeden dat het mechanisme van Rhodos naar Rome werd vervoerd, om daar tentoongesteld te worden tijdens een triomftocht van Julius Caesar. 

Ver zijn eigen tijd vooruit

Pas tijdens de jaren vijftig van de vorige eeuw kwam men achter de oorspronkelijke functie van de machine. Al gauw werd toen duidelijk hoe ver het Mechanisme van Antikythera zijn eigen tijd vooruit was. Zo zijn de tandwielen waarmee het mechanisme werkte vergelijkbaar met die in een staande klok. Ter vergelijking: tandwielen uit de eerste en tweede eeuw v.Chr. werden vrijwel uitsluitend gebruikt voor katapulten en ballista's - technisch gezien veel minder geavanceerde machines. Het Mechanisme van Antikythera getuigt van een niveau van vakmanschap, dat in Europa pas weer in de veertiende eeuw bereikt zou worden. 

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine, meer weten over dit prachtige magazine? Klik hier!

De ‘analoge computer’ bestond uit een aantal koperen draaischijven waarop een datum ingevoerd kon worden. Vervolgens berekende de machine de stand van de zon, maan en de destijds vijf bekende planeten van ons zonnestelsel. Maar, het kon ook andersom. Zo kon je bijvoorbeeld een maansverduistering op de machine instellen, waarna een datum berekend werd wanneer die maansverduistering zou plaatsvinden. 

De reconstructie

Het maken van een digitale reconstructie van het Mechanisme van Antikythera was geen gemakkelijke taak. Slechts een derde van de oorspronkelijke machine is namelijk overgebleven. Dit overgebleven deel is bovendien weer uiteengevallen in 82 fragmenten. In het artikel, dat de wetenschappers van de UCL hebben gepubliceerd in Scientific Reports, vertellen ze: “Door al het verloren gegane bewijs [van het Mechanisme van Antikythera] zou je denken dat er veel verschillende opties zijn voor mogelijke modellen. Wat ons echter is opgevallen, is hoe weinig opties er bleken te zijn. De beperkingen die het verloren gegane bewijs opleggen, zijn ontzettend begrenzend.” 

Voorheen zijn al wel reconstructies van de machine gemaakt, maar die waren lang niet zo accuraat als die van de wetenschappers van de UCL. Deze reconstructie heeft namelijk voor het eerst succesvol de baan van alle vijf de planeten weten in te voegen in het model, terwijl het digitale model ook getrouw bleef aan het fysieke archeologische bewijs van het mechanisme. Daarmee is de reconstructie de eerste die de werking van het mechanisme volledig simuleert. Tot nu toe heeft men namelijk nooit weten te achterhalen hoe de machine in zijn volledigheid nou precies werkte. Met dit model is daar nu dus verandering in gekomen.  

Een ‘geniale machine’

De wetenschappers concluderen: “Ons werk toont dat het Mechanisme van Antikythera een prachtig ontwerp is, vertaald door de beste technici in een geniale machine. Het trekt alles wat we denken te weten over technologische geavanceerdheid van de oude Grieken in twijfel.” Als volgende stap wil het wetenschappelijk team kijken of ze hun digitale reconstructie ook daadwerkelijk in de fysieke wereld kunnen namaken met de technische middelen waarover de oude Grieken beschikten.

Bronnen: Live Science, Scientific Reports, Wikipedia.

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine, meer weten over dit prachtige magazine? Klik hier!