Toen archeologen in 2001 een skelet in een loden sarcofaag opgroeven in Nijmegen, gingen ze ervan uit dat het om de resten van een welvarende Romeinse vrouw ging. Nieuw onderzoek vertelt meer dan 20 jaar later echter een heel ander verhaal over de zogenaamde ‘Loden Lady’ uit de vierde eeuw na Christus. Ze bleek namelijk helemaal niet tot de Romeinse elite te behoren.

Tekst: Thomas van Roijen

Tweedehands sarcofaag

De loden sarcofaag en het skelet werden ontdekt tijdens rioleringswerkzaamheden in het centrum. In de kist werden behalve een paar kleine glazen flesjes en restjes bladgoud van kleding of schoenen geen andere voorwerpen gevonden. Lood was in de oudheid een kostbaar goed en zeer zeldzaam in Nederland. Zulke dure grafkisten waren alleen beschikbaar voor de Romeinse elite, dus de onderzoekers gingen er al snel van uit dat de Loden Lady een vrouw van stand moet zijn geweest. Nieuw onderzoek trekt deze conclusie nu echter in twijfel. Bij nadere bestudering van de grafkist bleek namelijk dat het om een tweedehands sarcofaag gaat.

Volgens archeoloog Joep Hendriks, die bij het nieuwe onderzoek betrokken was, was het een hergebruikte kist die binnenstebuiten was gevouwen. De versiering die normaalgesproken aan de buitenkant van Romeinse sarcofagen zat, was deze keer namelijk aan de binnenkant te zien. Ook was er geen loden deksel opgegraven om de grafkist mee af te sluiten, wat volgens Hendriks wel te verwachten valt bij ‘gewone’ begravingen. Er was alleen een soort afdektegel die op de sarcofaag lag.

Bij nadere bestudering van de grafkist bleek dat het om een tweedehands sarcofaag gaat

Gemeente Nijmegen.

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

De kist bleek bovendien veel te groot voor de vrouw. " Zij is iets meer dan 1,60 meter lang en de kist is 2 meter, terwijl die meestal op maat zijn gemaakt. Lood is kostbaar, dus waarom zou je het 20, 30 centimeter groter gaan maken? Het is een simpele economische redenering. Al kan de ruimte ook voor grafgiften bedoeld zijn", vertelt Hendriks aan de NOS.

Ook aan het skelet is af te lezen dat het niet om een welvarende vrouw ging. Zo wijzen afgesleten rugwervels en beginnende artrose volgens de onderzoekers er juist op dat ze zware fysieke arbeid verrichtte. Daarnaast laat slijtage aan de tanden zien dat de vrouw haar gebit als gereedschap gebruikte, misschien bij het verwerken van huiden of planten.

Wie was de Loden Lady dan wel?

Volgens Hendriks zou het kunnen dat de Loden Lady een geliefd lid van het huishouden was van een rijke familie, een ‘ornatrix’ bijvoorbeeld. Een ornatrix was een kapster die de vrouw des huizes hielp bij het kleden en met de haarverzorging. Als ornatrix stond ze dicht bij het hoofd van de huishouding en daarmee ook dicht bij de elite. Hendriks: “Je kunt je dus voorstellen dat als zo iemand overleed, de meesteres meebetaalde aan de begrafenis. De Loden Lady is ook begraven met haarnaalden, die hoorden bij het werk van een ornatrix.”

Hendriks waakt echter wel voor overhaaste conclusies, om andere mogelijke interpretaties niet meteen uit te sluiten. Zo kan het bijvoorbeeld ook gaan om een rijk geworden ambachtsvrouw die zich een tweedehands loden sarcofaag kon permitteren.

De archeologen hopen met verder onderzoek meer te weten te komen over de Loden Lady. Zo kan DNA-onderzoek een verbeterde gezichtsconstructie van de vrouw maken en vertellen waar zij precies vandaan kwam. Nijmegen, dat aan de noordgrens van het Romeinse Rijk lag, was namelijk een heuse smeltkroes met mensen uit alle hoeken van het Romeinse Rijk. Hendriks: “We willen de Loden Lady een plek geven in die gemêleerde samenleving.”