In het Museum Prinsenhof Delft is vanaf 24 mei 2013 een unieke historische ontdekking te zien: de oudste telescoop van Nederland. Tijdens archeologisch onderzoek in Delft werd de 17e-eeuwse telescoop aangetroffen. De telescoop is een technologisch hoogstandje voor zijn tijd en is waarschijnlijk van Delftse makelij.

Onbekend voorwerp gevonden

Sinds enkele jaren doet Archeologie Delft, de archeologische dienst van de gemeente Delft, onderzoek in de spoorzone aan de rand van de oude Delftse binnenstad. Ze doet dat in opdracht van ProRail, die daar een nieuwe treintunnel aanlegt. Bij de opgravingen trof Archeologie Delft onlangs in de voormalige stadsgracht van Delft een klein, onooglijk object aan; een metalen buisje van 10 cm lang dat aanvankelijk voor een kogelhuls werd aangezien. Pas na voorzichtig reinigen bleek aan beide uiteinden een glazen plaatje bevestigd te zijn.

Herkomst Delftse telescoop

In samenwerking met experts van Museum Boerhaave in Leiden is Archeologie Delft onderzoek naar de herkomst van het voorwerp gestart. De kijker werd uit elkaar gehaald en de lenzen werden geanalyseerd. Ze blijken alle kenmerken te bevatten die horen bij een telescoop uit het begin van de zeventiende eeuw, zoals de vaste vergroting van ongeveer vijf keer. De behuizing is vervaardigd uit fraai afgewerkt ijzeren plaatwerk, dat met veel zorg is gemaakt en is voorzien van een afdekkapje. Deze telescoop is zelfs ouder dan de telescoop van Christiaan Huygens (1629-1695), die dateert van 1655. Slechts een enkeling kon zich destijds zoiets moois veroorloven. De eigenaar van de telescoop was waarschijnlijk een lid van de Delftse elite.

Uitvinding telescoop

Telescopen waren in de vroege zeventiende eeuw een noviteit. De telescoop is naar alle  waarschijnlijkheid een Nederlandse uitvinding. Er zijn wereldwijd maar zeer weinig oude telescopen bewaard gebleven. De oudste nog bestaande telescoop is die van Galileo Galilei. Hij maakte in 1610 een verbeterde versie van het van oorsprong Nederlandse ontwerp en was de eerste die er wetenschappelijke waarnemingen mee deed. Tot die tijd zag men er vooral het militaire nut van in. De bekende Nederlandse uitvinder Christiaan Huygens zette de wetenschappelijke traditie voort. Met zijn eerste telescoop ontdekte hij Titan, een maan bij Saturnus.