De Omo Kibish-formatie
Céline Vidal
Oudste menselijke fossielen blijken veel ouder dan voorheen gedacht
In 1967 werden de oudste fossielen van Homo Sapiens in Oost-Afrika gevonden, in de buurt van de Omo Kibish-formatie in het zuidwesten van Ethiopië. Wetenschappers schatten destijds dat deze restanten ongeveer 200.000 jaar oud waren. Hoe oud ze precies waren, was lange tijd echter onduidelijk. Een internationaal team van wetenschappers beweert nu dat de fossielen ten minste 233.000 jaar oud zijn, 36.000 jaar ouder dan de vorige schatting.
De fossielen staan bekend als Omo I en bestaan onder andere uit delen van een schedel en arm-, been- en heupbotten. Deze werden gevonden in een gebied dat onderdeel is van de Grote Riftvallei, een gebied in Oost-Afrika dat gekenmerkt wordt door vulkanische activiteit. Hierdoor zijn er in de loop der millennia dikke lagen vulkanisch as op de bodem komen te liggen.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? Ja graag!
Dikke laag as
Deze lagen vulkanisch as bevinden zich zowel onder als boven de grondlaag waarin de fossielen zijn gevonden. Daarom hebben wetenschappers voorheen Omo I gedateerd door deze lagen te onderzoeken. “Als je deze methode gebruikt, dan kom je uit op een leeftijd van iets minder dan 200.000 jaar”, vertelt Céline Vidal, vulkanoloog aan de Universiteit van Cambridge. “De fossielen werden echter gevonden onder een dikke laag vulkanisch as, waarvan nog niemand in staat is geweest om deze radiometrisch te dateren, aangezien de as daarvoor te fijnkorrelig is.”
De chemische samenstelling van vulkanisch gesteente
Dit betekende dat de exacte leeftijd van de fossielen jarenlang onzeker bleef. Om dit mysterie op te lossen, besloot het onderzoeksteam op een andere methode over te schakelen. In plaats van de as te dateren, hebben de onderzoekers vulkanisch gesteente bestudeerd, dat ze enkele kilometers verderop vonden. Ze namen monsters van het gesteente, die ze vervolgens tot fijne korrels vermaalden. Hiervan hebben ze de chemische samenstelling bepaald. “Elke vulkaanuitbarsting heeft zijn eigen ‘vingerafdruk’; zijn eigen evolutionaire verhaal onder de grond. Dit hangt af van het pad dat het magma gevolgd heeft om tot het oppervlakte komen”, aldus Vidal.
Wetenschappers op zoek naar vulkanisch gesteente in de Omo Kibish-formatie
Céline Vidal
Deze chemische samenstelling konden de onderzoekers vervolgens koppelen aan de aslaag boven de fossielen. Vidal: “Als je eenmaal het vulkanisch gesteente hebt verbrijzeld, dan komen de mineralen erin vrij. Deze kun je dateren. Ook kan je dan de chemische ‘vingerafdruk’ achterhalen van het vulkanisch glas dat deze mineralen bij elkaar hield.”
Oude vulkaanuitbarsting
Na het bestuderen van deze chemische samenstelling, konden de wetenschappers het vulkanisch gesteente ook koppelen aan het Shala-Meer, een caldeira ruim 400 kilometer verderop in Centraal-Ethiopië, die ontstond na een gigantische uitbarsting van de Shala-Vulkaan. Door pluimsteenmonsters te bestuderen, ontdekten de onderzoekers dat deze vulkaan ca. 233.000 jaar geleden moet zijn uitgebarsten, waarmee ook gelijk de aslaag boven de fossielen gedateerd werd. Aangezien deze de fossielen al in de grond lagen voordat ze bedekt werden met deze laag, moeten ze dus minimaal 233.000 jaar oud zijn. Dit betekent dat onze verre voorouders deze regio minstens 30.000 jaar eerder bewoonden dan voorheen werd gedacht.
“De uitdaging is nu echter om een maximale leeftijd te ontdekken voor het ontstaan van de moderne mens, waarvan algemeen wordt aangenomen dat het zich in deze regio plaatsvond”, aldus geoloog Christine Lane.
De wetenschappers sluiten niet uit dat hun nieuwe datering in de nabije toekomst weer achterhaald zal zijn. “De studie van menselijke evolutie is altijd in beweging. Grenzen en tijdlijnen zijn constant aan verandering onderhevig naarmate ons inzicht voortschrijdt.”
Bronnen: Eurekalert, Nature, Smithsonian Magazine.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? Ja graag!
