Sinds vorige maand staat het derde deel van de documentaire ‘The Legacy of the Rooswijk’ online, over de archeologische opgravingen van het schip de Rooswijk. Dit vaartuig van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) verging in 1740 voor de kust van Engeland. Enkele jaren geleden dreigde het wrak door erosie en schatzoekers verloren te gaan. Daarom hebben de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en Historic England tussen 2016 en 2018 de overblijfselen van de Rooswijk onderzocht en opgegraven. Deze opgravingen zijn vastgelegd in een driedelige documentaire, die op YouTube te bekijken is.

Op 9 januari 1740 verging de Rooswijk op de zandbanken van Goodwin Banks, vlakbij de kust van het Engelse Kent. Alle 237 opvarenden kwamen hierbij om het leven. Deze Indiëvaarder was van Texel op weg naar Batavia, met een boord een kostbare lading: dertig kisten met zilveren staven en munten. Het verlies van de Rooswijk was dan ook een zware slag voor de VOC.

Wrak bedreigd

Het wrak van de Rooswijk lag hierna meer dan tweeënhalve eeuw vergeten op de bodem van de Noordzee, totdat een sportduiker de overblijfselen rond 2000 ontdekte. Vier jaar later ging een commerciële expeditie van start. Hierbij doken Engelse bergers een groot deel van de lading op, waarbij ze honderden zilverstaven en duizenden munten naar boven haalden. In de jaren daarop werd steeds duidelijker dat de Rooswijk werd bedreigd door natuurlijke erosie, schatzoekers en zandwinning. Daarom is de Rooswijk sinds 2007 ook als ‘beschermd’ wrak aangemerkt.

Internationale expeditie

Om te voorkomen dat deze waardevolle vindplaats verloren zou gaan, startte de RCE in 2016 een grootschalig onderzoek. Hiervoor sloeg ze de handen ineen met Historic England, MSDS Marine en diverse andere instellingen. Tussen 2016 en 2018, verrichtten Nederlandse en Britse grootschalige onderzoeken en opgravingen bij het scheepswrak. Naast een grote hoeveelheid zilveren munten, haalden de duikers hierbij tal van andere gebruiksvoorwerpen naar boven. Zo doken ze onder meer kisten, mesheften, schoenen, kogels en eetgerei op. De opgravingen werden in 2018 afgerond.

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine, meer weten over dit prachtige magazine? Klik hier!

Zilversmokkel

Deze vondsten leverden interessante informatie op. Zo troffen archeologen namelijk ook een grote hoeveelheid munten aan met een lager zilvergehalte dan de VOC-ducatons. Onderzoekers gaan ervan uit dat dit smokkelwaar was. In een aantal munten zat bovendien een klein gaatje, vermoedelijk zodat ze aan de binnenkant van de kleding worden genaaid tegen diefstal. Op dit soort schepen was vaak de hele bemanning betrokken bij dergelijke smokkel, van de kapitein tot aan de scheepsjongens. Onderzoekers gaan er dan ook vanuit dat er ongeveer evenveel illegaal als ‘officieel’ zilver aan boord van het schip was.

Documentaire online

Deze opgravingen van de Rooswijk zijn vastgelegd in een driedelige documentaire ‘The Legacy of the Rooswijk’. Hierbij komt in elk deel een verschillend aspect van dit onderzoek aan bod. Het eerste deel behandelt vooral het verkende aspect van dit onderzoek, waarbij onder andere de reden van het onderzoek, de geschiedenis van De Rooswijk en de methoden om het wrak in kaart te brengen aan bod komen. Vervolgens beschrijft het tweede deel de opgravingsexpeditie zelf. Hierbij vertellen experts wat er allemaal komt kijken bij opgravingen onder water en wat voor unieke vondsten er uit het wrak zijn bovengehaald. Ten slotte focust het laatste deel op de post-opgravingsperiode, waarin de objecten worden geconserveerd en onderzocht.

Alledrie de delen zijn op YouTube te bekijken. Nieuwsgierig geworden? Kijk dan hieronder alvast naar het eerste deel!

Bronnen: RCE, Universteit Leiden, KNAW