De dodecaëder werd op de een-na-laatste dag van de opgravingen gevonden
Norton Disney History and Archaeology Group.
Mysterieus object uit de Romeinse tijd ontdekt in Engeland
In het Engelse dorpje Norton Disney in Lincolnshire hebben amateurarcheologen een bijzondere vondst gedaan. Ze vonden er namelijk een intacte Romeinse dodecaëder uit de vierde eeuw. Het holle object bestaat uit koper, tin en lood, en heeft een bijzondere twaalfvlakkige vorm. Romeinse dodecaëders zijn mysterieuze objecten uit de late oudheid waar archeologen tot op heden nog maar weinig over weten.
Tekst: Thomas van Roijen
Uniek exemplaar
Nadat metaaldetectoristen Romeinse munten in het veld van een boer vonden, besloten de vrijwilligers van de archeologievereniging van Norton Disney een kijkje te nemen op dezelfde locatie. Via elektromagnetisch onderzoek van de bodem kwamen ze de dodecaëder op het spoor.
De vrijwilligers-archeologen vonden bodemsporen van een kuil die zo’n 1.700 jaar geleden werd gegraven en vervolgens weer gedempt. De dodecaëder, die nog volledig intact was, werd samen met Romeins aardewerk uit de vierde eeuw in het gat gevonden. De gave staat van het voorwerp is zeldzaam: de meeste dodecaëders worden namelijk zwaar beschadigd of in kleine stukken aangetroffen. Ook de grootte is uniek: terwijl dit exemplaar ongeveer even groot is als een sinaasappel, zijn andere bekende Romeinse dodecaëders meestal niet groter dan een golfbal.
Vrijwilligers van de Norton Disney History and Archaeology Group
Norton Disney History and Archaeology Group.
Waar komen Romeinse dodecaëders vandaan?
Romeinse dodecaëders vormen nog altijd een van de grootste archeologische raadsels. In de afgelopen tweehonderd jaar zijn er zo’n 130 exemplaren gevonden, waarvan 32 in het Verenigd Koninkrijk. De mysterieuze objecten worden gedateerd tussen de tweede en vierde eeuw, en worden hoofdzakelijk gevonden in voormalige Romeinse gebieden in Noordwest-Europa.
Archeologen vermoeden dat de dodecaëders uit de Gallo-Romeinse cultuur komen, aangezien de meeste exemplaren in Frankrijk en andere Gallo-Romeinse gebieden zijn gevonden. De dodecaëder van Norton Disney is ver buiten die regio gevonden, maar de reden daarvoor is nog onduidelijk. Wellicht bewijst de wijde verspreiding van dodecaëders de kruisbestuiving tussen de verschillende culturen en gebieden binnen de grenzen van het Romeinse Rijk.
Archeologen vermoeden dat Romeinse dodecaëders uit de Gallo-Romeinse cultuur komen
Droysens Hist Handatlas S16 Gallien, publiek domein.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Wat zijn de theorieën over Romeinse dodecaëders?
Wat de Romeinse dodecaëders precies zijn, is nog een groot vraagteken voor archeologen. Op de dodecaëders zijn geen inscripties gevonden en er zijn geen geschreven bronnen over de voorwerpen. Door de jaren heen zijn er dan ook een hoop theorieën geformuleerd over het gebruik van de dodecaëders. Zo wordt er beweerd dat de voorwerpen werden gebruikt als speelgoed, dobbelstenen, bovenkanten van strijdknotsen en slingerkogels. Ook is er een theorie die beweert dat het maken van dodecaëders een soort test vormde voor smeden. Zo konden ze hun vaardigheid in metaalbewerking bewijzen aan klanten of voor toetreding tot een collegium (een soort gilde).
De dodecaëder van Norton Disney is momenteel tentoongesteld in het museum van Newark.
Norton Disney History and Archaeology Group.
Een religieuze of sektarische functie
Geen van de bovenstaande theorieën is voor archeologen echter doorslaggevend. Volgens experts is het aannemelijk dat Romeinse dodecaëders een religieuze of sektarische functie hadden. Zo denken onderzoekers dat de mysterieuze voorwerpen werden gebruikt om de toekomst te voorspellen of voor andere magische doeleinden.
Met de opkomst van het christendom in het late Romeinse Rijk, werden er veel wetten in het leven geroepen om heidense geloofsuitingen en bijgeloof te onderdrukken. Zeker in de vierde eeuw, toen het christendom het staatsgeloof werd, verharde de houding ten opzichte van heidens (bij)geloof. Hiermee werden ook religieuze en cultische magische rituelen uit heidense culturen verboden. Dit kan verklaren dat er tot nu toe geen geschreven bronnen zijn gevonden over dodecaëders.
Ook kan een rituele of magische functie worden toegeschreven aan het feit dat er ook dodecaëders in graven zijn gevonden. Dat Romeinse dodecaëders werden gezien als kostbare objecten, achtten veel archeologen als bewezen: ze worden vaak in de nabijheid van muntschatten gevonden.
Het kerkje van Norton Disney
Norton Disney by Richard Croft, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons.
In de zomer verder
De vrijwillige archeologievereniging hoopt in de zomer meer onderzoek te kunnen doen bij de opgraving in Norton Disney. Tenminste, als ze hier financiering voor kunnen bemachtigen. In de omgeving zijn eerder al een hoop archeologische vondsten gedaan. Zo werd er in 1989 een beeld gevonden van een onbekende god op een paard. Recentelijk zijn er artefacten uit de ijzertijd (800 tot 12 v.Chr.) gevonden, honderden Romeinse potscherven uit de tweede en derde eeuw, en de restanten van een Romeinse villa.
