Op de zuidkust van Zuid-Afrika zijn sporen van een hoogontwikkelde technologie uit de steentijd ontdekt die dateert tot 71.000 jaar geleden. Het betreft de bewerking van stenen projectielen die daardoor verder en met meer kracht gegooid of geschoten konden worden. Eerdere vondsten wezen erop dat deze technologie pas 20.000 jaar geleden in Afrika en Eurazië tot stand kwam.

Sinds 2000 worden er opgravingen verricht in de reeks grotten bij Pinnacle Point, een kaap nabij de stad Mosselbaai. De ontdekkingen die tijdens de opgravingen werden gedaan, suggereren dat de grotten tussen 170.000 en 40.000 jaar bewoond zijn door de prehistorische mens. Bij één van de grotten, genaamd PP5-6, is het oudste bewijs gevonden voor het bewerken van steen met hitte om stenen gereedschap te maken.

De technologie die nu ontdekt is, betreft het produceren van lange en dunnen lemmeten van steen die vervolgens aan één kant bot werden gemaakt. Daardoor konden de stenen bevestigd worden in hout of bot om als gereedschap te dienen. Het lemmet werd hierdoor ook lichter en was dus gemakkelijker in gebruik voor speerwerpers. Dit leverde een groot voordeel op tijdens het jagen.

Uit eerder ontdekt archeologische bewijs wordt duidelijk dat dergelijke microlithische technologie kortstondig voorkwam in de periode tussen 65.000 en 60.000 jaar geleden. Men vermoedt dat de technologie daarna vrijwel geheel verdween, om nog slechts op een aantal momenten in de geschiedenis kortstondig terug te keren. Deze momenten werden vermoedelijk veroorzaakt door het herhaaldelijke proces van kleine bevolkingsgroepen die de technologie ontwikkelden, maar vanwege het strenge klimaat uitstierven.

Origine van pyrotechnologie

“Het bewerken met hitte begint met een geniemoment,” aldus Curtis Marean, medeauteur van het verslag. “Iemand ontdekt dat verhit steen makkelijker schilfert. Deze kennis wordt doorgegeven en wordt, zoals uniek is bij mensen, complexer omdat het proces van verhitte, afkoelen en schilferen verfijnt in de bevolkingsgroep.” Volgens de onderzoekers is dit een langdurig proces waar vermoedelijk een complex cognitief vermogen en taal bij te pas komt.

De onderzoekers geloven derhalve dat deze ontdekking de origine van pyrotechnologie heeft aangetoond, en daarmee de brug naar keramiek- en metaaltechnologie. Marean denkt dan ook dat dergelijke technologie niet tussen bevolkingsgroepen door verdwenen is, maar dat er simpelweg heel weinig sporen van zijn gevonden in Afrika. “Daarom is het continue en goedgefinancierde veldwerk is Afrika een hoge wetenschappelijke prioriteit,” aldus Marean.

Het verslag van het onderzoek is gepubliceerd in de editie van 7 november van het wetenschapsjournaal Nature. Het artikel is getiteld An Early and Enduring Advanced Technology Originating 71.000 Years Ago in South Africa.

Bron: Arizona State University
Beeld: Julien Carnot via Flickr