Middeleeuwse heidense gemeenschappen aan de Oostzeekust importeerden paarden uit naburige christelijke landen om te offeren tijdens grafrituelen. Dit blijkt uit onderzoek van een aantal elfde- tot dertiende-eeuwse begraafplaatsen in het huidige Polen, Litouwen en de Russische exclave oblast Kaliningrad. Eerder werd aangenomen dat geofferde paarden lokale dieren waren, maar de vondst van drie paarden die na strontiumanalyse overduidelijk niet in de regio zijn gefokt, laat een ander verhaal zien. Zo werden de dieren over de Oostzee verscheept vanuit het gekerstende Zweden en Finland.

Tekst: Thomas van Roijen

Strontiumanalyse

Voor het onderzoek werden 74 geofferde paarden onder de loep genomen die na hun rituele slachting in individuele graven werden begraven op de verschillende locaties langs de Oostzee.  Om hun herkomst vast te stellen werd een strontiumanalyse van hun tanden uitgevoerd. Strontium is een element dat zich in de grond bevindt en vrijkomt wanneer stenen breken. Het kan dan o.a. in planten en drinkwater terechtkomen die via consumptie op hun beurt terechtkomen in mens en dier. Strontium blijft achter in botten, tanden en haar en vertelt in grote lijnen waar iemand in zijn leven geweest is. Het strontiumgehalte verschilt namelijk per bodemsoort, waardoor elke regio een unieke strontiumwaarde kent.  

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

Door het strontiumgehalte in de paarden te analyseren, konden de onderzoekers achterhalen dat drie van de dieren uit Zweden en Finland kwamen. Twee van de paarden waren begraven op verschillende begraafplaatsen in de buurt van het Russische Kaliningrad en één in Zuid-Litouwen. Het strontiumgehalte in de Zweedse en Finse bodem komt sterk overeen, dus de onderzoekers konden niet de exacte herkomst van de paarden vaststellen. De paarden kwamen van minimaal 300 kilometer verderop (gerekend vanaf het dichtstbijzijnde punt in Zweden) en werden waarschijnlijk per boot naar de andere kant van de Oostzee vervoerd.

Prestigieuze paarden

De onderzoekers gaan ervan uit dat vooral het prestige van de van ver geïmporteerde paarden doorslaggevend was voor de keuze van de offeraars. Zo was een van de geïmporteerde paarden bij Kaliningrad begraven met een gewicht dat voornamelijk door heidense Scandinavische handelaars werd gebruikt om goederen mee te wegen. Dit suggereert volgens de onderzoekers ook dat de eigenaar een heidense Oostzee-handelaar was.

Volgens de archeologen benadrukt de ontdekking van de drie geïmporteerde paarden de dynamische en complexe relatie tussen heidense en christelijke gemeenschappen. Zo importeerden de heidense Baltische stammen hun paarden deels uit christelijke buurlanden, terwijl ze zich weigerden tot hun religie te bekeren.

Paardenoffers sinds prehistorie populair

Sinds de prehistorie waren paardenoffers symbolische rituelen in Noord-Europa, die het langst voortduurden onder de Baltische gemeenschappen. Paarden werden onder de middeleeuwse Balten gezien als heilige en krachtige dieren en werden er tot aan de veertiende eeuw ritueel geofferd. De dieren werden begraven in individuele graven of in offerputten met meerdere paarden. Net zoals de paarden in het onderzoek, werden op de meeste Baltische begraafplaatsen paarden apart van mensen begraven.