De openluchttentoonstelling Beelden in Leiden op de Hooglandse Kerkgracht staat dit jaar in het teken van het materiaal beton. In het kader hiervan is werk van beeldhouwer Ruud Kuijer op vier Leidse locaties te zien, waaronder in het Rijksmuseum van Oudheden. Op deze kleine expositie in de Tempelzaal ziet u drie sculpturen van beton en keramiek. Als parallel uit de oudheid toont het museum er Romeins mozaïekwerk bij. Dit werd millennia eerder gemaakt met dezelfde materialen.

Werk van handzaam formaat

Ruud Kuijer (1959) gebruikt de combinatie van beton en keramiek in zijn werk. Hij integreert in zijn sculpturen tegels of fragmenten van koffiebekers of kommen, meestal nadat ze stuk zijn gevallen. Hij maakte ook Waterwerken, de serie reusachtige betonnen sculpturen langs het Amsterdam-Rijnkanaal, maar de sculpturen in het Rijksmuseum van Oudheden zijn van een handzamer formaat. In het kader van Beelden in Leiden zijn ook in Rijksmuseum Volkenkunde, Museum Boerhaave en het Leids Universitair Medisch Centrum werken van Kuijer te zien.

Romeinen gebruikten al beton

Beton werd al door de Romeinen als bouwmateriaal gebruikt. Ze noemden het opus caementicium, met als hoofdbestanddeel stukjes steen, keramische tegels en baksteenpuin. Als bindmiddel werd kalk of gips gebruikt, met toevoeging van vulkanisch stof (puzzolaan) om te zorgen dat het goed bestand was tegen water.

Pantheon in Rome: koepel van beton

De koepel van het Pantheon in Rome (gebouwd tussen 118 en 125 na Chr.) is van beton gemaakt. De enorme constructie is aan de basis zeven meter dik en op het hoogste punt 1,80 meter. Beton was verder de basis van de talloze mozaïeken die Romeinse vloeren en muren sierden. Door een groot aantal kleine steentjes van keramiek of glas in beton in te leggen, werden prachtige patronen en afbeeldingen gevormd.

Herontdekt in de achttiende eeuw

Na de Romeinse tijd raakte de techniek in onbruik en de kennis ging verloren. Pas aan het einde van de achttiende eeuw werd er weer geëxperimenteerd met een mengsel van kalk en klei. Tegenwoordig zijn cement en beton overal om ons heen, bijvoorbeeld in badkamers en keukens. Eevenals bij het mozaïek van de Romeinen dient het daar als drager van keramisch materiaal.

Kijk voor meer informatie op de website van het Rijksmuseum van Oudheden.