Door: Maarten den Hartigh. Tijdens een kampement drink ik mijn gerstenat als een bezoeker aan mij vraagt: ‘Wat is nou typisch Fries?’ Ik hou mijn kop omhoog en zeg tegen de man: ‘Dit Angelsaksische aardewerk.’ De man kijkt naar de kop, lijkt hem mooi te vinden maar fronst dan en zegt: ‘Dat lijkt mij een gekke identiteit voor Friezen?’ waarop ik antwoordt: ‘Dat is precies wat ik bedoel.’

Identiteit

Het is lange tijd een discussie geweest onder historici en archeologen. De oude Friezen (of Frisii) die in de tijd van de Romeinen het noorden van Nederland bewoonden, het daaropvolgende bevolkingshiaat en de komst van ‘nieuwe’ Friezen in de 5e eeuw. Het brengt een hoop vragen met zich mee als we de identiteit van de Friezen proberen te bepalen. Daarbij zullen de diverse fysische omstandigheden ervoor gezorgd hebben dat er veel versnippering en lokaal veel diversiteit is geweest in de cultuur van deze mensen.
Toch hou ik mijn kop omhoog, neem ik nog een slok gerstenat en nodig ik de man uit om bij het vuur te komen zitten. Ondanks zoveel vragen zal ik het uitleggen. Waar het om een versnipperde cultuur lijkt te gaan, kunnen we toch met enige voorzichtigheid een etnische eenheid bepalen.

‘Nieuwe’ Friezen

De archeologie heeft ons gelukkig voorzien van veel sporen. In sommige gevallen kunnen bepaalde voorwerpen een tijdsperiode aanduiden en verspreid zijn over een groot gebied. Bijvoorbeeld sieraden of aardewerk die overeenkomsten vertonen in uiterlijk en materiaalsoort, kunnen een referentie zijn voor een etnische eenheid.
Het Angelsaksische aardewerk is daar een goed voorbeeld van. Met de komst van de ‘nieuwe’ Friezen in de 5e eeuw ontstaat er een bijzondere periode in de geschiedenis van dit volk. Wie waren deze nieuwe mensen, hoeveel binding hadden zij met de oude, inheemse bevolking die hier eerder woonden en hoe vormden zij een nieuwe stam? Het Angelsaksische aardewerk duikt juist in deze zelfde periode op in het hele Friese kustgebied.

Etnische eenheid?

Naast de vraag wie deze nieuwe Friezen dan precies waren, kunnen we dus wel zien dat zulke archeologische vondsten een etnische eenheid suggereren. Het is interessant om te bedenken dat deze mensen in zulke dynamische tijden mogelijk gemeenschappelijke doelen voor ogen hadden en met elkaar een nieuw bestaan probeerden op te bouwen. Je kunt je dan afvragen wie deze mensen exact waren, maar dat maakt het juist interessant.
De man staart in het vuur. Het is duidelijk dat zijn gedachten samen met ons afreizen naar 1500 jaar geleden. Dan kijkt de man mij aan en zegt: ‘Dat er zoveel achter zo’n kop kan zitten’, waarop ik antwoord: ‘Dit is nog maar één kop meneer…’.

Bronnen:

Krol, T.N., 2006. Angelsaksisch aardewerk in Noord-Nederland. Nieuwer perspectieven op het Noordnederlandse kustgebied na het bewoningshiaat in de vierde eeuw. De Vrije Fries 86, pp. 9-32.

Krol, T.N. & J.M. Bos, 2004. Een verklaring voor de hoeveelheid Angelsaksisch aardewerk in Drenthe. Paleo-aktueel 16, pp. 101-104.

Tuuk, van der L., 2015. De Friezen. De vroegste geschiedenis van het Nederlandse kustgebied. Uitgeverij Omniboek, Utrecht.

Angelsaksische beker met reliëfversiering van het RMO. Geraadpleegd op 02-10-2015.
www.rmo.nl/