Naast de exposities Romeinse Kust en Egypte. Land van Onsterfelijkheid is er nog een derde spraakmakende tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden: Vlijmscherp verleden. Het onderwerp is ditmaal de geschiedenis van zwaarden en diens rituele en symbolische betekenis voor mensen. Met maar liefst 200 verschillende zwaarden is het bezoeken van de tentoonstelling zeker de moeite waard. De steekwapens stammen uit verschillende tijdperken, vanaf de prehistorie tot de twintigste eeuw.

Historische zwaarden

Zwaard van Jupthaas

Niet alleen bezit het Rijksmuseum van Oudheden de grootste collectie historische zwaarden in Nederland, de collectie is voor de tentoonstelling door middel van bruikleen aangevuld met stukken uit binnen- en buitenland. Hierdoor kan de bezoeker de hele geschiedenis van het zwaard terugzien. Bronzen zwaarden uit de prehistorie als het zwaard van Jupthaas en het zwaard van Buggenum zijn opvallend gaaf, klaarblijkelijk zijn ze nooit in de strijd gebruikt. Vermoedelijk waren het rituele zwaarden en symboliseerden ze de macht van de eigenaar.

Nog meer topstukken

Misschien wel het absolute topstuk van de expositie is het Nederlandse Rijkszwaard. Dit zwaard dateert uit 1840 en behoort tot de reaglia: de symbolen van het koninklijk gezag. Het Rijkszwaard was voor het laatst te zien tijdens de inhuldiging van koning Willem Alexander op 30 april 2013. Of is het topstuk toch het zilver vergulde, ijzeren zwaard van Dorestad? Dit kunststuk uit de Karolingische periode symboliseert het belang van Dorestad in de 9e eeuw. Het was destijds immers de grootste stad van Nederland.

Ulfberht zwaard

Naast de rijkversierde zwaarden heeft de tentoonstelling uiteraard ook ‘gewone’ steekwapens in de collectie. Denk hierbij aan een ‘anderhalfhander’ ridderzwaard van 160 cm, een Ulfberht Vikingzwaard en een cavaleriesabel uit 1809. Bijzonder is dat het Rijksmuseum van Oudheden ook een Indonesische mandau in bruikleen heeft, een zwaard dat bekend staat om zijn gebruik door koppensnellers.

Miniaturen

'De koppensneller'

Om de tentoonstelling vorm te geven is gebruik gemaakt van Middeleeuwse miniaturen en tekeningen waarin het zwaard een belangrijke rol speelt. Zo zie je, als je de expositie bezoekt, een zeeridder en een meermin uit een Brugs getijdenboek. Een ander leuk voorbeeld is de Heilige Catharina, die in een Zuid-Nederlands getijdenboek uit ongeveer 1460 een zwaard in haar handen heeft.

De tentoonstelling Vlijmscherp verleden loopt tot 2 oktober 2016 in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.