Rond monumenten uit het verleden, zeker als ze indrukwekkend groot of hoog of mooi waren, werden verhalen verteld. Er lag een schat begraven, er woonden spoken, fabeldieren, monsters, djinns, mooie dames of de bewoners waren eens betoverd, vergiftigd of op een of andere manier akelig aan hun eind gekomen.

Nadat Luis del Mármol Carvajal, Spaans soldaat en schrijver in dienst van Karel V en diens zoon en opvolger Philips II, jarenlang in Noord-Afrika gevangen had gezeten, schreef hij in opdracht van de vorst Descripción general de Africa (1573-1599). Hij moet bij de kustplaats Tipaza (ten westen van Algiers) dit tweeduizendjaar oude, monumentale mausoleum hebben gezien. Een groots, rond bouwwerk met een diameter van ruim 60m. In zijn tijd was het ongetwijfeld hoger dan nu (bijna 33m).

 Zoeken naar verklaringen ondergang Visigotische rijk

Hij relateerde veel van hetgeen hij in Noord-Afrika zag met Spanje, zo ook dit monument. De snelheid waarmee moslims in 710-711 het Iberisch Schiereiland konden veroveren was zó onbegrijpelijk dat er al snel allerlei verhalen werden verzonnen om de ondergang van het Visigotische rijk in Spanje te verklaren. Een van die verhalen luidde aldus: Oliva was een mooi, erg mooi meisje en ze was de dochter van Julianus, de bestuurder van het Visigotische Ceuta aan de Noord-Afrikaanse kust. De koning van de Visigoten (Spanje) was door haar schoonheid zó onder de indruk, dat hij haar tegen haar zin nam. Toen papa Julianus dit ter ore kwam, werd hij ziedend en leidde uit wraak de moslims van Noord-Afrika naar de rijkdommen van Spanje. Oliva - zo schreef Mármol Carvajal - werd begraven in dit enorme mausoleum.

Een prachtig verzonnen verhaal, en ook niet meer dan dat! Maar, het laat wél zien dat zelfs een zestiende-eeuwse schrijver niet ongevoelig was voor de grootsheid van het grafmonument én dat hij voor zijn lezers de geschiedenis van de kusten van Noord-Afrika vervlocht met die van Spanje. Gezien de pogingen die men toen deed die kusten te veroveren, was het waarschijnlijk een bewuste zet om dit als monument van de Visigotische – lees: Spaanse – Oliva te zien.

Maar van wie is dit indrukwekkende mausoleum eigenlijk écht? Nergens is een inscriptie of een andere aanwijzing gevonden in dit al in de oudheid geplunderde grafmonument.

Vroeger zag men de vlakverdeling van de schijndeuren onterecht aan voor christelijke kruisen en het monument werd daarom Graf van de Christin genoemd.

De Romeinse koning Juba II en Cleopatra Selene

Het mausoleum wordt ook verbonden met beroemde, historische personen: Tombe van Juba & Cleopatra Selene. Is dit dan wél juist? Wetenschappers weten het niet met zekerheid. Maar zo'n indrukwekkend monument moet wel van een belangrijk iemand zijn geweest. De bouw kostte veel inspanning en geld: een cilindrisch mausoleum met zestig Ionische halfzuilen. (Hierboven een detail van een half kapiteel, gevallen op de grond.) Daarop was een kegelvormige trapsgewijs gebouwde afsluiting. Het is één grote massa goed aan elkaar verankerde steenblokken, waarin alleen een gang is uitgespaard die concentrisch leidt naar de grafkamer die min of meer in het midden ligt. Het is heel goed mogelijk dat tweeduizend jaar geleden koning Juba II en zijn vrouw Cleopatra Selene de opdrachtgevers waren van deze immense tombe. Maar wie waren zij?

Toen Octavianus (keizer Augustus) in 31 vC Marcus Antonius en Cleopatra had overwonnen, ging hij een jaar later zelf naar Egypte om zijn verovering met eigen ogen te zien. Marcus Antonius en Cleopatra waren beiden gestorven (zelfmoord). Octavianus stuurde hun nog jonge kinderen naar Rome. Daar werd de toen 10-jarige tweeling Alexander Helios en Cleopatra Selene – Helios/Zon & Selene/Maan – opgenomen in het huishouden van Octavia, de zus van Octavianus en ooit echtgenote van Marcus Antonius. Het was een kinderrijk huishouden. Behalve de kinderen van Marcus Antonius en de (stief-)kinderen van Octavia en van Octavianus zelf verbleef daar sinds 46 vC ook de 18-jarige Juba.

Juba was de zoon van Juba, koning van Numidië (N-Afrika) die in de Romeinse burgeroorlog de 'verkeerde' kant koos, nl. die  van de verliezers; hij pleegde in 46 vC zelfmoord. Juba junior werd toen naar Rome gestuurd om daar in het Romeinse milieu opgevoed te worden. Hij kreeg het Romeins burgerrecht en vanaf 25 vC mocht hij zijn geboortegrond Mauretania als een soort Romeinse vazalkoning besturen. Een huwelijk met Cleopatra Selene, met wie hij in Rome was opgegroeid, lag voor de hand en was politiek gesproken uitstekend!

 Vijftig jaar lang zou Juba II vanuit zijn hoofdstad Cherchell (aan de kust, ten westen van Tipaza) zijn gebied besturen, samen met zijn vrouw Cleopatra Selene. Juba, een intellectueel die ook enkele geschiedwerken op zijn naam had staan, stierf in 23/24 nC. Zijn Cleopatra Selene was toen al gestorven, al kennen we niet precies haar sterfjaar.

 Dit mausoleum zou qua datering (begin van onze jaartelling) en qua grootsheid uitstekend passen bij dit koninklijke echtpaar. Wellicht zijn ze zelfs nog symbolisch ín het mausoleum 'aanwezig'. Op een latei is in reliëf een leeuw en leeuwin afgebeeld.

Misschien waren Juba en Cleopatra Selene niet zo beroemd als hun wederzijdse ouders, maar waarschijnlijk is hier in Tipaza nog wel een indrukwekkende herinnering aan hen.  

Annet van Wiechen

beeld & tekst © conens & van wiechen

www.OudWeb.nl