Valentijnsdag, het feest van de liefde dat in steeds meer landen wordt gevierd. De oorsprong van Valentijnsdag stamt al minstens uit de 14e eeuw. Maar, hoe ontstond de liefdevolle feestdag precies? En hoe heeft het zich in de loop der jaren ontwikkeld?

De naam Valentijnsdag is afkomstig van een christelijke priester genaamd Valentijn, die leefde in Rome in de 3e eeuw na Christus. Volgens de overlevering bestond er in die tijd een keizerlijke wet die het soldaten verbood om te trouwen. Men geloofde namelijk dat vrijgezellen eerder bereid waren te sterven op het slagveld. Valentijn zou echter in het geheim toch soldaten hebben gehuwd, omdat hij van mening was dat liefde alles overwon. Toen keizer Claudius II (268-270) dit ontdekte, liet hij de geestelijk op 14 februari 269 executeren, en zo werd Valentijn een martelaar voor de liefde. De kans is echter groot dat dit verhaal pas later is verzonnen, want het enige dat we echt weten van Valentijn is zijn sterfdatum. Ook staat vast dat Paus Gelasius I Sint Valentijn heilig verklaarde in 496, en dat 14 februari de naamdag van Sint Valentijn zou worden, al is het niet helemaal zeker of het om dezelfde Valentijn gaat. Er zijn in de loop der tijd meerdere Valentijnen geweest, die omkwamen tijdens de christenvervolgingen in het Romeinse Rijk.

Lupercalia

Een ander fenomeen dat soms genoemd wordt als mogelijke oorsprong van Valentijnsdag is het Romeinse feest Lupercalia, dat eveneens plaatsvond op 14 februari. Dit festival werd gehouden ter ere van Lupercus, de god van de schaapherders, en Lupa, de wolvin die Romulus en Remus opvoedde. Volgens een beschrijving van de Griekse historicus Plutarchus (46 - 120 n.Chr) begon het feest met de rituele slachting van een hond en twee geiten, waarna de geitenhuiden werden verwerkt tot een aantal riemen. Vervolgens renden een aantal jonge mannen naakt door de straten van Rome, waarbij ze de riemen gebruikten om uit te halen naar de toegesnelde en zeer enthousiaste vrouwen. Iedere vrouw die geraakt werd zou namelijk zwanger worden, of, indien ze dat al was, een goede bevalling hebben. Het feest vond weliswaar plaats op 14 februari, maar erg romantisch was het dus niet. Historici vermoeden daarom ook hier dat het verband tussen Valentijnsdag en de Lupercalia een later verzinsel is.

Geoffrey Chaucer en Valentijnsdag

De eerste echte historische vermelding van Valentijnsdag is afkomstig van de veertiende-eeuwse schrijver Geoffrey Chaucer (ca. 1343 - 1400). Hij schreef in zijn ‘Parlement of Foules’ (1382) de volgende zin: “Want dit was op Sint Valentijns dag, als elke vogel zijn maatje komt kiezen”. Aanvankelijk werd aangenomen dat Chaucer hiermee verwees naar 14 februari, maar de meeste vogels in Engeland paren niet zo vroeg in het jaar. Het is dan ook waarschijnlijker dat hij verwees naar 2 mei - de heilige dag van Sint Valentijn van Genoa - of dat hij de traditie volledig verzonnen had. Desalniettemin vonden de termen ‘Valentijn’ en ‘Valentijnsdag’ sindsdien al snel intrede in de romantische literatuur. Zo zong het personage Ophelia in Shakespeares toneelstuk Hamlet (1600-1601) van Shakespeare: “To-morrow is Saint Valentine's day, All in the morning betime, And I a maid at your window, To be your Valentine.”

Anonieme liefdesverklaring

Het lijkt erop dat aan het begin van de 19e eeuw Valentijnsdag pas echt populair werd, doordat het versturen van post een stuk goedkoper werd. Voortaan was het dus voor iedereen betaalbaar om een kaartje te verzenden. Met name in het streng Victoriaanse Engeland koos men ervoor om dit anoniem te doen, zodat men ondanks de sociale nadruk op kuisheid toch een passievolle liefdesverklaring op kon stellen. Rond 1840 verspreidde de Europese traditie zich ook naar de Verenigde Staten, waar het al snel uitgroeide tot één van de belangrijkste feestdagen.

Commercialisatie en Valentijnskaarten

In 1847 werd in Boston de eerste massaproductie van kanten valentijnskaarten opgezet. Vanaf dit moment kreeg Valentijnsdag dan ook een sterker commercieel karakter. Onder andere chocoladefabrikanten, bloementelers en de diamantindustrie zetten in de tweede helft van de twintigste eeuw reclamecampagnes op, zodat naast de traditionele kaarten ook hun producten in verband werden gebracht met de traditie. Daarbij werd niet geschroomd om nieuwe legendes toe te voegen aan het valentijnsverhaal. Zo zouden Nederlandse bloementelers in de jaren '50 verzonnen hebben dat Sint Valentijn als monnik bloemen uitdeelde. Ondanks dat deze commercialisering enige kritiek opleverde, zijn de reclamecampagnes geslaagd. Chocolade, bloemen en sieraden zijn inmiddels helemaal ingeburgerd als de klassieke valentijnscadeau’s. Zoek je zelf nog naar ideeën voor een goed cadeau? Vind hier het leukste cadeau voor Valentijn.