Vloerverwarming is in onze tijd een teken van luxe. Een vloerverwarming verwarmt je kamer gelijkmatig, waardoor er minder energie nodig is om je kamer warm te krijgen. Handig! En dat wisten de Romeinen ook al.

Oude vloerverwarming

De uitvinding van de vloerverwarming wordt vaak toegeschreven aan de Romeinen. Specifiek aan de Romeinse architect Vitruvius. Zijn systeem, het hypocaustum, werd vooral toegepast in badhuizen, waar het gebruikt werd om het water in de baden gelijkmatig warm te houden en te krijgen. Echter, er zijn aanwijzingen dat het gebruik van systemen die op vloerverwarming lijken, al veel ouder zijn. In Korea zijn neolithische resten van de Koreaanse variant op het hypocaustum, het Ondol, gevonden. 

Ondol en hypocaustum

Beide systemen werkten min of meer volgens het zelfde principe. Vanuit een stookplaats wordt de warmte en de hete rook van een vuur onder de vloer van de te verwarmen ruimte doorgeleid. Doordat de vloer, en soms ook de muren, van tegels en soortgelijke materialen zijn gemaakt, geven die de warmte door, waardoor de kamer een behaaglijke temperatuur krijgt. Een groot voordeel van deze systemen is dat er niet, zoals bij bijvoorbeeld een open haard, rook en andere vervelende bijkomstigheden van het vuur de kamer in drijven.

Het Romeinse hypocaustum werd vooral toegepast in badhuizen, het Ondol systeem in Korea werd veel vaker in woonhuizen gebruikt, maar daar waren de systemen vaak een stuk kleiner. De omvang van veel Romeinse hypocausta zorgde ervoor dat het systeem vooral werd toegepast in badhuizen en weinig in woningen. Om het systeem goed te laten werken, moest het vuur in de vuurplaats continue in de gaten gehouden worden. Ook was een enorme hoeveelheid brandstof nodig om het vuur gaande te houden en dat was voor veruit de meeste Romeinen simpelweg te duur. 

Warmteverdeling

Warmteregeling was er niet of nauwelijks, dus moest het gebouw slim worden ingericht. Dat deed Vitruvius in zijn ontwerpen voor hypocausta dan ook. De ruimtes waar de meeste warmte nodig was, lagen het dichtst bij de vuurplaats, zodat die zo veel mogelijk van de warmte konden profiteren. Ruimtes waar een lagere temperatuur voldeed, lagen verder weg. In de heetste ruimte was nog wel iets van een klimaatsysteem aanwezig. Met bronzen beweegbare schijven in het plafond kon de ventilatie worden geregeld. Niet iets waar een nest thermostaat monteur voor nodig was, maar hiermee had Vitruvius wel een handige manier om de temperatuur in een ruimte te regelen bedacht.

De vloer van het hypocaustum

De vloer was het essentiële element in de hypocausta van Vitruvius. Om de warmte door te kunnen geven, moest de vloer ‘los’ komen van de bodem, zonder dat de vloer aan stevigheid verloor. Daarnaast moest de vloer uit warmtegeleidende materialen bestaan. Om aan al die eisen te voldoen, bestond de vloer van de hypocausta van Vitruvius uit meerdere lagen van stenen, klei en vaak mozaiek op de toplaag van de vloer. Daardoor duurde het soms vrij lang voordat de vloer en de ruimte daarboven de gewenste temperatuur kregen. En ook het afkoelen van de ruimte duurde soms lang. Een probleem dat vandaag de dag bij vloerverwarmingen nog steeds speelt. Moderne vloeren combineren soms slecht met vloerverwarmingen, omdat ze de warmte uit de vloer niet goed genoeg doorgeven. Wie een huis met vloerverwarming heeft, doet er dus goed aan om te controleren of een nieuwe vloer de warmte afgifte niet teveel hindert, voordat je bijvoorbeeld laminaat laat leggen. 

Vloerverwarming na de Romeinen

De hypcausta van Vitruvius raakten na de val van het Romeinse rijk in onbruik, in Korea bleven de Ondol-systemen veel langer in gebruik. Soms zelfs tot in de jaren 60 van de twintigste eeuw. In de middeleeuwen ontstonden er hier en daar wel van Vitruvius’vinding afgeleide systemen, zoals het Spaanse Gloria – systeem.