Vissers vissen bot
Met de traditionele boomkor (Fig. 1), een vorm van bodemvisserij, worden veel botten in de Nederlandse Noordzee opgevist. Dit komt omdat dit systeem werkt met wekkerkettingen. Deze kettingen hangen aan de netten en gaan door en over de bodem tijdens het vissen. Op deze manier worden de vissen, voornamelijk platvissoorten, opgeschrikt en zwemmen ze het net in. Niet alleen de vissen belanden in de netten. Door de kettingen komen botten, en ook andere materie, bloot te liggen en kunnen ze als ze genoeg aan de oppervlakte liggen mee worden genomen.
Veel van de vissersschepen gaan over op de pulsvisserij (Fig. 2). Deze vorm van visserij maakt geen gebruik meer van de wekkerkettingen. De netten zweven over de bodem en geven kleine elektrische pulsen af. Door deze pulsen worden de vissen opgeschrikt en zwemmen ze in de netten. Voor de vissers en de zeebodem is dit een groot pluspunt. Het tuig is erg licht vergeleken bij de boomkor en sleept niet langer door de bodem en kost daarom dus minder brandstof. De bodem blijft intact en de bodemorganismen hebben een betere toekomst.
Na een storm of sterk tij komt het bovenste laagje van de zeebodem losser te liggen. Er komt meer water tussen de zandkorrels waardoor het ‘’drijfzand’’ wordt. Omdat de zandkorrels nu zo los liggen stromen ze gemakkelijk mee met de stroom. Hierdoor komt nieuwe materie bloot te liggen.
Pleistoceen
De meeste botten die worden opgevist uit de Nederlandse Noordzee zijn afkomstig uit het pleistoceen, de laatste ijstijd. Omdat de Noordzee droog lag in deze periode kwamen er veel grote grazers zoals wolharige mammoeten (Mammuthus primigenius), wolharige neushoorns (Coelodonta antiquitatis) en muskusossen (Ovibos moschatus) voor. Dit gebied wordt ook wel het Serengeti van het noorden genoemd. Het landschap bestond uit steppen en toendra’s met begroeiing van dennen en berken.
In de interglacialen kwamen er echter ook slurfdragers zoals mastodonten en zuidelijke mammoeten (Mammuthus meridionalis), apen, nijlpaarden, etruskische neushoorns en grote groepen grazers zoals paarden, runderen, antilopen en herten voor. Omdat er genoeg grazers leefden waren er ook genoeg carnivoren zoals hyena’s, leeuwen en sabeltantkatten (Homotherium latidens) voor. Deze dieren zijn specifiek voor een warm klimaat. De gefossileerde botten van deze organismen zijn terug gevonden in de Oosterschelde en in de Noordzee. (Ijstijdnet)
Visserij op Texel
Bijzondere stukken worden bijvoorbeeld naar musea gebracht, zoals Ecomare, het natuurmuseum te Rotterdam of Naturalis in Leiden. Omdat de pleistocene dieren steeds minder interessant worden voor musea, omdat er heel veel van gevonden wordt, houden veel vissers de botten zelf. Adrie Vonk (Fig. 3), woonachtig op Texel en visser van een Texels vissersschip, verzamelt al jaren de botten die hij opvist. Al deze vangsten heeft hij tentoongesteld in de loods naast zijn huis. Allerlei pleistocene dieren liggen daar maar ook walvisvangsten van voor 2001 die hij zelf opviste en die hij kreeg van andere vissers.
Tot ongeveer twee jaar geleden viste Adrie Vonk met een boomkor. Nu is hij overgestapt op de pulsvisserij. Met deze methode vangt hij veel minder botten dan voorheen, wat hij erg jammer vindt. ‘’Het is natuurlijk goed dat we minder brandstof gebruiken en meer vis vangen, maar het is wel erg jammer dat we nu minder botten hebben’’ (A. Vonk, persoonlijke communicatie, 24 december, 2012). Naar zijn bevindingen vangen ze ongeveer 75% minder botten met de pulsvisserij ten opzichte van de boomkorvisserij. Deze cijfers heeft hij samen met andere pulsvissers op Texel verzamelt. Voor de liefhebber van archeologische vondsten is deze vorm van visserij dus niet gunstig.
Bruine Bank
Toen de eerste botten en fossielen werden opgevist hadden de Texelaars niet zo veel interesse in hetgeen, alleen de mammoetkiezen werden bewaard. Later kwam de interesse en kennis en werden de botten gekocht door verzamelaars.
Veel van de botten die door de texelaars worden opgevist zijn afkomstig van de Bruine Bank (Fig. 4). Dit gebied is een belangrijk gebied voor platvissen zoals schol (Pleuronectus platessa), tong (Solea solea) en bot (Platichthys flesus) (IMARES, 2010).
Volgens de bevindingen van de Texelse vissers zijn hier niet alleen veel platvissen. Hier liggen ook veel botten niet diep onder de zeebodem. Het is daarom gemakkelijk om deze ‘bloot te leggen’ en op te vissen.
De vissers van Goeree hebben meer geluk wat betreft het opvissen van pleistocene botten. Hun visgebied ligt zuidelijker dan die van de Texelaars, namelijk lager dan 53 graden noorderbreedte. In deze zone leefden meer dieren in het pleistoceen omdat hier meer voedsel te verkrijgen was. (Campbell biology, 2011)
Menselijke resten uit Tweede Wereldoorlog
Ook worden er wel eens menselijke resten opgevist. Deze resten zijn afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog. Meestal waren het vliegeniers die de kust net niet haalden. Het gebied waar gevist wordt ligt namelijk op de aanvliegroute van en naar Norwich, Engeland. Niet alleen de menselijke resten komen wel eens in netten terecht, maar ook stukken van vliegtuigen (Fig. 5), bommen en tanks.
Elk jaar in augustus tijdens het HavenVistijn op Texel ligt de ‘’bottenberg’’. Hierin zitten allerlei botten die geen wetenschappelijke waarde meer hebben. De meeste botten stammen uit het holoceen, een kleine twaalfduizend jaar tot op heden. Vissers kunnen hier hun opgeviste botten kwijt. Deze botten worden met een leuk verhaal aan kinderen gegeven die er interesse in hebben. Zo hebben de botten die opgevist worden een goed doel en zijn ze goed voor de bewustwording van het verleden. En het is een goede promotie voor de vissector. (A.Vonk, persoonlijke communicatie, 24 december, 2012)
Op zoek naar botten
Gelukkig varen er nog steeds eurokotters uit die bewust op botten gaan vissen. Deze kleine scheepjes die in de twaalfmijlszone varen, een gebied van twaalf mijl vanuit de kust de zee op (Ecomare). Deze hebben minder kracht dan de grote schepen. Daarom worden deze schepen niet meer ingezet om op vis voor consumptie te vissen maar bijvoorbeeld voor onderzoeksdoeleinden waaronder het vissen op botten en het nemen van veenmonsters. In de Eurogeul en de Waterweg vissen zij zo veel mogelijk botten op. In de Eurogeul, vaarweg van en naar de haven van Rotterdam (Fig. 6) bevindt zich een punt, daar waar de Maasgeul en de Eurogeul elkaar ontmoeten, waar de botten niet diep onder het bodemoppervlakte liggen. Dit komt omdat het sediment op dit punt anders van samenstelling is.
Het is een kleine berg in de zeebodem. Hieromheen heeft het hedendaagse sediment zich opgestuwd waardoor deze berg niet echt meer zichtbaar is.
Nu de visserij steeds meer verandert en er meer pulsvisserij komt, zullen er minder botten worden opgevist. Maar zolang er schepen zijn die met wekkers vissen zal er nog wel eens wat in een net terecht komen. De pulsvisserij betekent niet meteen dat er een einde komt aan het opvissen van botten. Wel is het zo dat er ongeveer 75% minder botten in de netten terecht komen. Het opvissen van pleistocene botten wordt meer afhankelijk van organisaties die uitvaren met eurokotters en zich specifiek focussen op de botten.
Bronnen
J.B Reece, L.A. Urry, M.L. Cain, S.A. Wasserman, P.V. Minorsky, R.B. Jackson.
Jaar van uitgave: 2011
Titel: Campbell biology
Plaats van uitgave: San Francisco
Uitgever: Pearson
Ecomare, Pulskor, verkregen via
http://www.ecomare.nl/ecomare-encyclopedie/mens-en-milieu/visserij/visserijtechnieken/pulskor/
Geraadpleegd op 04-01-2013
Ecomare, Twaalfmijlszone, verkregen via
http://www.ecomare.nl/ecomare-encyclopedie/regels/beleid-recht-en-wetgeving/internationaal-zeerecht/twaalfmijlszone/
geraadpleegd op 08-01-2013
Ijstijdnet, ijstijddieren, verkregen via
http://www.ijstijd.net/ijstijddieren/dieren.html
geraadpleegd op 08-01-2013
IMARES Texel, verkregen via
http://www.zeeinzicht.nl/php/?target=dossiers&link=20100624
Pagina sinds 24 juni 2010, Geraadpleegd op 04-01-2013
Port of Rotterdam, Lage und erreichbarkeit, verkregen via
http://www.portofrotterdam.com/de/Hafen/Pages/lage-und-erreichbarkeit.aspx
Geraadpleegd op 04-01-2013
Stichting de noordzee, Boomkor, verkregen via http://www.goedevis.nl/Veelgestelde%20vragen/vangstechnieken
Geraadpleegd op 04-01-2013
Voertuigen in de tweede wereldoorlog, Engels vliegtuig, verkregen via
http://voertuigenwo2.webklik.nl/page/vliegtuigen#__frame__
geraadpleegd op 04-01-2013
