De laatste jaren zijn er veel spectaculaire archeologische vondsten aangespoeld op de Nederlandse stranden. Zo ook bijna duizend spitsen van been en gewei uit het Mesolithicum (11,000-8000 v. Chr.). Tot nu toe was het niet bekend welke dieren de mesolithische jager-verzamelaars gebruikten om spitsen van te maken, maar nieuw onderzoek duidt erop dat sommige van deze spitsen van mensenbot zijn gemaakt.

Dit onderzoek suggereert dat het gebruik van enkel mensen- en edelhertenbot door de Mesolithische jager-verzamelaars van Doggerland, de landmassa in de toenmalig gedeeltelijk drooggevallen Noordzee, het resultaat was van bewuste selectie voor spitsenproductie. De resultaten van het onderzoek tonen geen bewijs voor een selectie op basis van functionele eigenschappen of de beschikbaarheid van mensen- en edelhertbot. Daarom stellen de onderzoekers voor dat de keuze om mensen- en edelhertbot te gebruiken eerder een culturele dan een economische keuze was.

Functie werktuigen bepalend voor materiaal

Dit soort benen spitsen waren belangrijke jachtwerktuigen voor de bewoners van het voormalige Doggerland. De diersoorten die gebruikt werden om spitsen van te produceren, kunnen ons veel vertellen over de rol die de spitsen speelden. Daarnaast zeggen ze iets over de beschikbaarheid van materialen en over de manier waarop de makers met hun omgeving omgingen. Niet alle diersoorten hebben even geschikte botten om als projectielpunten te gebruiken en de botten van sommige soorten zijn makkelijker te verkrijgen dan die van andere. 

Omdat de botten hevig bewerkt zijn voor de productie van spitsen is het niet mogelijk om de diersoort nog te herleiden aan de hand van traditionele zoöarcheologische methoden. Daardoor is er nog weinig bekend over de grondstofselectie door mesolithische jager-verzamelaars in Doggerland en is er slechts gegokt naar de soorten waar de spitsen van gemaakt zijn.

Nieuwe identificatiemethode

Om dit gebrek in onze kennis te dichten heeft een team van wetenschappers van de Universiteit Leiden, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie en de Universiteit van Kopenhagen onderzocht welke diersoorten werden gebruikt voor de productie van spitsen met behulp van ZooMS (Zoöarcheologie door Massa Spectrometrie). ZooMS is een op eiwitten-gebaseerde identificatiemethode (fig. 3), die slechts enkele mg van het bot als monster nodig heeft. 

Tot hun verbazing ontdekten de onderzoekers bij het toepassen van ZooMS dat twee van de spitsen van mensenbot waren gemaakt, terwijl de meeste andere spitsen van edelhertbot gemaakt waren. 

Verder onderzoek

Verder onderzoek zal met behulp van ZooMS laten zien hoe wijdverspreid het gebruik van mensenbot voor spitsen is en of er een verschil is in waar mensen- en hertenbot spitsen gebruikt voor weden. Door voort te bouwen op deze lijn van onderzoek zal het niet alleen duidelijk worden welke rol deze spitsen in het leven van mesolitische jager-verzamelaars speelden, maar ook hoe verschillend de manier kan zijn waarop mensen in het verleden met de dood en overledenen omgingen.

Het volledige artikel vind je hier.

Bron: Universiteit Leiden