Er bestaat weinig zekerheid over de verering van voorchristelijke goden in wat later Nederland zou gaan heten. Geschreven teksten die als Oudnederlands worden geïnterpreteerd, hebben doorgaans bovendien een christelijke context. Dankzij vondsten van offergaven in Zeeland is met Nehalennia echter wel een belangrijke godin uit Romeins Nederland bekend.

Altaren, votiefstenen en tempelresten

Al in de zeventiende eeuw spoelden op het strand bij het Zeeuwse Domburg fragmenten aan van altaren gewijd aan Nehalennia. Nadat in 1970 voor de kust restanten van twee Nehalennia-altaren werden opgevist, volgde nader onderzoek in de Oosterschelde bij Colijnsplaat. Dit leverde in de jaren daarna honderden grote en kleine delen op van altaren, godenbeelden, offerstenen en zelfs een mogelijke tempel.

Vermoedelijke vruchtbaarheidsgodin

Het is gissen naar de precieze aard van Nehalennia. Vanwege op de altaren en votiefstenen afgebeelde attributen als appels, de hoorn des overvloeds en daarmee gelijkgestelde vruchtenmanden, wordt aangenomen dat zij van origine een vruchtbaarheidsgodin was. Vaak zit rechts van de godin een hond. Deze wordt enerzijds vereenzelvigd met trouw, maar kan tevens een verwijzing zijn naar de onderwereld. Het regelmatig weergegeven scheepsroer duidt dan weer op een zeevaartconnectie.

Hulp van Nehalennia

De uitgehouwen teksten op de altaren en offerstenen maken duidelijk dat Nehalennia vereerd werd door reizigers en handelaren. Tegenwoordig kan voor extra zekerheid een reis- of rechtsbijstandverzekering worden afgesloten, maar destijds wendde men zich voor bijstand tot het godenrijk. De altaar- en votiefvondsten duiden erop dat deze geofferd werden wanneer een wens was vervuld. Nehalennia bood daarmee geen rechtsbijstandverzekering, maar de handelaren lijken wel op haar hulp te hebben vertrouwd om tegenslag af te wenden.

Handelaren in vissaus

Dankzij de bewaard gebleven Latijnse altaarinscripties is bekend onder welke beroepsgroepen Nehalennia werd vereerd. Mensen die na bewezen diensten een altaar aan haar offerden, waren onder andere handelaren in zout, wijn, vissaus en aardewerk. Verder zijn volgens de altaarteksten sommige ervan geofferd door schippers en zeelieden na een veilige tocht over de Noordzee.

Regionaal of Romeins?

Nehalennia is in Nederland uitsluitend bekend van altaar- en offerstenen uit de wateren rond Walcheren en Noord-Beveland. Deze werden gemaakt tussen 180 en 230. De Nehalennia-verering gaat waarschijnlijk verder terug, maar onbekend is of zij een Germaanse of Keltische godin was. Haar Romeins klinkende naam kan een Latijnse verbastering zijn van een godin uit een plaatselijke taal. Onder de Romeinen was het daarnaast gebruikelijk dat regionale goden vereenzelvigd werden met een Romeinse godheid.

Internationale vereerders

Wat het internationale karakter van Nehalennia onderstreept, is het feit dat de handelaren die offerstenen achterlieten afkomstig waren uit onder meer Italië, Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk. Ondanks dat er nog de nodige vragen over Nehalennia bestaan, kan wel worden gesteld dat haar verering in de loop van de derde eeuw, net als de Romeinen, uit Nederland verdween.

Meer weten over Nehalannia?

Wil jij meer weten over Nehalannia? Dan is het boek ‘Wat is Nehalennia zonder schip?' van Dimp Nelemans iets voor jou.‘ Dimp vertelt hierin wat de Romeinen o.a. in Zuid-Nederland hebben nagelaten en waar we tot op heden nog dagelijks mee te maken hebben. Ook het verhaal van Godin Nehalennia en haar rol in de scheepvaart komen hierbij aan bod. Voor meer informatie over 'Wat is Nehalennia zonder schip?'zie, de website www.caudicaria.nl.