In de oudheid werd de woestijn in de regio Udhruh in Jordanië omgetoverd tot een groene oase. Een intrigerend netwerk van ondergrondse waterkanalen maakte deel uit van een eeuwenoud agro-hydrologisch systeem, waarbij water werd gewonnen uit ondergrondse aquifers en verlies door verdamping werd voorkomen. Archeoloog Mark Driessen vond een nieuwe manier om deze kanalen te onderzoeken en in kaart te brengen: een op afstand bestuurbaar robot-autootje.

Diep onder de woestijn

In 2022 begon het team met het uitgraven van een 20 meter diepe verticale schacht verbonden met horizontale waterkanalen (qanats); slechts één van de meer dan 200 schachten die deel uitmaken van dit specifieke systeem. Mark Driessen daalde af in de schacht en ging de waterkanalen in. 'Zo onderzoeken we de constructiewijze en -technieken,' legt hij uit. 'We willen dit verder in kaart brengen door de schacht en gangen nauwgezet met 3D technieken te scannen, maar na ongeveer 30 meter aan beide kanten, liep ik aan het einde van het 3 meter hoge waterkanaal tegen een afgesloten verticale schacht, die verdere toegang blokkeerde.'

Mark Driessen test de robotauto in de facultaire Schervenzaal

Universiteit Leiden

Aan één kant was de barricade echter onvolledig. 'Ik kon gedeeltelijk verder kijken in het volgende segment van de horizontale watergeul. Graven door het puin in de schacht is echter niet zonder risico voor mijn eigen veiligheid. Daarom heb ik besloten om dit uit te laten voeren door onze nieuwe robotauto die we liefkozend Qnat-E hebben genoemd.' In augustus 2023 kwam de ‘marslander’ voor het eerst in actie.

Robot aan het werk

De op afstand bestuurbare en programmeerbare auto werd voorzien van een lichtbron, een dieptecamera, een 360° camera en een camera voor 3D-fotogrammetrie, waarna hij mee omlaag werd genomen. De operatie kreeg aandacht in de Jordaanse media en de bekende Jordaanse tv-presentator Diala Dabbas bezocht het project.

De afbeeldingen en video’s worden nu verwerkt. Hopelijk leiden deze tot nieuwe inzichten met betrekking tot de architectuur en het gebruik van het oude qanat-systeem dat ooit de woestijn van de Udhruh-regio omvormde tot een groene oase.

Bekijk ook de 360 graden video opgenomen door de robotauto.