In het wetenschappelijk tijdschrift Nature verschenen begin juni twee publicaties over de vondst van oudere fossielen van de Homo sapiens dan de oudste die tot dusver van de moderne mens zijn gevonden. Deze oudere fossielen zijn gedateerd op 300.000 jaar geleden, terwijl de oudste die tot dan toe in Ethiopië waren gevonden een datering hebben van 200.000 jaar geleden. Bovendien werden deze oudere fossielen in Marokko aangetroffen, in oude mijnen in de streek Jebel Irhoud, vlak bij Marrakech. De auteurs van deze publicatie vormen een onderzoeksteam, dat onder leiding staat van de ook in de Leidse universiteit befaamde hoogleraar Jean-Jacques Hublin, paleoantropoloog en directeur van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Leipzig. Zij leiden uit de vondsten af dat de Homo sapiens dus niet alleen al veel langer geleden leefde, maar ook dat deze afkomstig is uit een veel breder gebied dan alleen Ethiopië, zoals tot dusver werd aangenomen. Zij achten zelfs de kans groot dat deze eerste exemplaren van de moderne menssoort zich over heel Afrika ontwikkelden. De Hof van Eden is niet in Afrika, maar is Afrika, aldus Hublin. De opgegraven fossielen behoorden
toe aan een vroege vorm van de Homo sapiens, zo concludeerden zij uit het betrekkelijk kleine gezicht met grote kin, dunne wenkbrauwen en platte lange schedel. Volgens Hublin leek dit gezicht al sterk op dat van de huidige mensen.

Eerdere vondsten

Al zo’n vijftig jaar eerder werden in deze oude mijnen vlakbij de Atlantische kust van Marokko vondsten van zes mensenbotjes gedaan, naast werktuigen die veel gelijkenissen hebben met die van Neanderthalers. Het team van Hublin vond op deze site onlangs nog zestien fossielen. Vermoedelijk waren die afkomstig van drie volwassenen, een tiener en een kind van omstreeks acht jaar en het team wist deze fossielen te dateren op een ouderdom van zo’n 280.000 tot 350.000 jaar, dus ouder dan de eerdere vondsten van de Homo sapiens in Ethiopië.

Discussie

‘Een spectaculaire en zeer solide ontdekking’, zo omschreef hoogleraar archeologie van de oude steentijd Wil Roebroeks van de Universiteit Leiden in een gesprek met de Volkskrant van 7 juni j.l.. Hij attendeerde daarbij ook op het merkwaardige feit dat de Marokkaanse Homo sapiens dezelfde eigenaardige techniek van steenbewerking hanteerde
als zijn tijdgenoot, de Neanderthaler in Europa. ‘Dat doet je afvragen of we 300 duizend jaar geleden in Afrika en Eurazië niet al te maken hebben met een grote metapopulatie, waarbinnen ook allerlei culturele nieuwigheden gedeeld werden.’ In een ingezonden brief die de Volkskrant op 12 juni j.l. publiceerde, drong evolutiebioloog Nico van Straalen van de Vrije Universiteit Amsterdam aan op een wat meer realistische beschouwing van de recente vondsten. In die beschouwing wordt vergeten dat de eerdere schatting van 200.000 jaar voor de oorsprong van de mens in Ethiopië gebaseerd is op zeer uitvoerige dna-analyses, aldus Van Straalen. De claim dat de nieuwe vondsten uit Marokko een vorm van homo sapiens representeren is dus zonder meer strijdig met de genetische analyses. ‘Kun je op basis van één enkel nieuw fossiel dertig jaar genetica van tafel schuiven? Ik vind dat nogal wat’. Ook de suggestie dat de Marokkaanse homo één populatie vormde met zijn lotgenoten in Oost-Afrika en dat onze Hof van Eden heel Afrika omvatte acht Van Straalen uitermate speculatief. In ieder geval vereisen deze vondsten en de aannames daarover volgens hem discussie, ‘die je ook zou verwachten van Hublin, een grootheid onder paleontologen’. Wordt vervolgd, mag je gevoeglijk aannemen.