De vondst van een uitgebreide Mayastad in de dichte jungle van Campeche in Mexico.
Luke Auld-Thomas et al.
Het gebruik van LiDAR bij archeologisch onderzoek
De afgelopen jaren wordt er steeds vaker gebruikgemaakt van LiDAR-technologie binnen archeologisch onderzoek. LiDAR (Laser imaging Detection and Ranging) neemt nauwkeurige metingen van de grondoppervlakte, wat vervolgens gebruikt wordt in archeologisch vooronderzoek. De meettechniek biedt archeologen de mogelijkheid verborgen structuren – zoals oude wegen, funderingen en verdedigingswerken – in kaart te brengen zonder veldwerk uit te voeren. Met name archeologisch onderzoek in dichtbeboste gebieden, waar opgravingen arbeidsintensief en milieubelastend zijn, heeft hier veel profijt van.
Hoe werkt LiDAR?
LiDAR is een meettechniek waarmee afstanden heel nauwkeurig gemeten kunnen worden met behulp van een laserstraal. Een laserstraal wordt gestuurd naar het oppervlak van de aarde vanaf een bepaalde hoogte, bijvoorbeeld vanuit een vliegtuig of een drone. Vervolgens wordt de laserstraal teruggekaatst en wordt er gemeten hoelang het duurt voordat de straal terugkomt. Hiermee wordt uiteindelijk de precieze afstand vastgesteld tussen het aardoppervlak en het startpunt van de straal. Door deze metingen op grote oppervlaktes te doen, kan een 3D-weergave gemaakt worden van landschappen, gebouwen en ook archeologische vondsten. Het werkt dus in principe hetzelfde als radar, echter kan LiDAR veel kleinere objecten blootleggen.
Het grote voordeel van LiDAR voor archeologisch onderzoek is dat begroeiing geen obstructie veroorzaakt. Met deze techniek is het namelijk mogelijk om begroeiing weg te filteren, wat ertoe leidt dat ook de ondergrond van dichtbeboste gebieden onderzocht kan worden. Waar archeologische verkenningen en opgravingen voorheen arbeidsintensief waren, bijvoorbeeld in dichtbeboste gebieden in Midden-Amerika, is het nu mogelijk om grote gebieden te onderzoeken en om precies vast te stellen waar er gegraven moet worden.
De Mayastad Caracol
Het gebruik van LiDAR heeft de afgelopen jaren een belangrijke rol gespeeld in verschillende archeologische onderzoeken. In 2010 werd LiDAR ingezet om een vollediger beeld te krijgen van de Mayastad Caracol in Belize. De stad werd bewoond van 600 v. Chr. tot 900 n. Chr. en kende op haar hoogtepunt 115.000 inwoners. Het archeologisch onderzoek toonde al aan dat Caracol een van de grootste Mayasteden was in Midden-Amerika, maar verder onderzoek suggereerde dat de stad zelfs nog groter was dan tot nu toe ontdekt was.
LiDAR werd in 2010 ingezet om een vollediger beeld te krijgen van de Mayastad Caracol in Belize, een van de grootste Mayasteden in Midden-Amerika.
Pgbk87, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons.
Vóór het gebruik van LiDAR waren archeologen al 25 jaar bezig met het onderzoek van Caracol. Het dichtbeboste gebied belemmerde het archeologisch onderzoek naar de Mayastad en zorgde ervoor dat opgravingen langzaam verliepen en arbeidsintensief waren. Het gebruik van LiDAR bracht hier verandering in. Zo toonde LiDAR binnen enkele weken een gedetailleerd beeld van bijna 200 vierkante kilometer, waarvan voorheen slechts dertien procent in kaart was gebracht. Het gedetailleerde beeld van Caracol onthulde de stadsstructuur en liet het terrassenlandschap voor de landbouw zien. Recenter is LiDAR gebruikt bij de ontdekking van een andere Mayastad in de dichte jungle van Campeche in Mexico.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Het Ardennenoffensief
Een ander archeologisch onderzoek waarbij LiDAR wordt gebruikt, is het in kaart brengen van het Ardennenoffensief. Het offensief vond plaats tussen 16 december 1944 en 16 januari 1945 op de grens van België en Luxemburg. Er was nog geen uitgebreid onderzoek gedaan naar het slagveld, omdat het terrein moeilijk begaanbaar en dichtbebost is. Voor LiDAR vormt dit geen belemmering, waardoor de meettechniek in 2023 kleine oneffenheden in het landschap kon aantonen. Door het gebruik van LiDAR in het archeologisch onderzoek hebben onderzoekers ongeveer 1.000 nieuwe details van het offensief geïdentificeerd, zoals artillerieposities, bomkraters, dug-outs en schuttersputjes.
Erfgoed Gezocht
LiDAR wordt ook ingezet in burgerwetenschapsprojecten, zoals het project Erfgoed Gezocht. De Universiteit Leiden en Erfgoed Gelderland startten dit project in 2019, waarbij vrijwilligers met hoogtekaarten gemaakt met LiDAR onbekend archeologisch erfgoed in kaart brengen. In 2019 ging Erfgoed Gezocht van start op de Veluwe en vanaf 2020 werd ook de Utrechtse Heuvelrug aan het onderzoeksgebied toegevoegd. Tijdens dit project zijn er 80 nog onontdekte grafheuvels, 36 vierkante meter aan prehistorische akkers, en ongeveer 900 houtskoolmeilers gevonden.
Beperkingen
LiDAR is een waardevolle techniek voor archeologisch onderzoek. Er zijn echter ook beperkingen aan LiDAR. Zo kan landgebruik, zoals (irrigatie)landbouw of mijnbouw, archeologische structuren verstoren. Ook kunnen archeologische structuren in meerdere lagen over elkaar liggen, wat de interpretatie bemoeilijkt. Deze lagen zijn door de tijd heen gevormd en soms met elkaar verweven. Hierdoor kan het lastig zijn om onderscheid te maken tussen verschillende periodes en bouwfasen. Daarnaast is het belangrijk dat de LiDAR-data zorgvuldig geclassificeerd worden, want fouten hierin kunnen leiden tot misinterpretaties of het verlies van belangrijke details. Ondanks deze uitdagingen heeft LiDAR archeologisch onderzoek veel te bieden.
