Regelmatig duiken er bij archeologisch onderzoek nog oud-Hollandse tegeltjes op. Dit zijn kleine kunstwerkjes die ons een unieke kijk geven in het verleden. Deze ogenschijnlijk eenvoudige keramieken stukjes, vaak versierd met typische blauw-witte taferelen, Bijbelse scènes en afbeeldingen uit het dagelijks leven van de 17e en 18e eeuw, zijn ware tijdcapsules. Ze vertellen het verhaal van Nederlands vakmanschap, handel en cultuur, en blijven tot de dag van vandaag de aandacht trekken van historici, kunstliefhebbers en erfgoedinstellingen in binnen- en buitenland.

De oud-hollandse tegel: Meer dan decoratie

Oud-Hollandse tegels zijn veel meer dan alleen versiering aan de wand. In de Gouden Eeuw ontwikkelde Nederland zich tot een centrum van kunst, handel en innovatie. Tegels werden een geliefd product, geproduceerd in steden als Delft, Harlingen, Makkum, Rotterdam en Amsterdam. Dankzij de nabijheid van havens en de bloeiende handel met het buitenland, verspreidden deze kunstwerkjes zich over heel Europa en zelfs verder.

De meeste tegels werden vervaardigd uit aardewerk met een tinglazuurlaag: een witte, licht glanzende coating waarop met kobaltblauw pigment taferelen werden geschilderd. Hoewel blauw de meest iconische kleur werd, bestonden er ook varianten in paars, groen en mangaanbruin. Elke tegel is een uniek venster op het verleden – of het nu een kind met hoepel, een soldaat te paard of een vissersboot betreft.

Symboliek en thema’s: Het leven op tegels

De taferelen op oud-Hollandse tegels vertellen veel over de cultuur en waarden van hun tijd. Veelvoorkomende thema’s waren:

• Bijbelse voorstellingen: Deze werden vaak gebruikt als moreel kompas en waren populair in religieuze huishoudens.
• Dagelijks leven: Boeren, kinderen, ambachtslieden en muzikanten werden regelmatig afgebeeld.
• Marine en landschappen: In een zeevarende natie als Nederland waren schepen en havens geliefde motieven.
• Fantasiedieren en fabels: Soms verschenen ook mythische wezens en exotische dieren, vaak geïnspireerd door verhalen van verre reizen.

De hoekmotieven – zogenaamde ‘ossenkoppen’ of ‘spinnenkoppen’ – dienden niet alleen als decoratief kader, maar hielpen ook de schilder bij het centreren van het beeld.

Techniek en ambacht: Een proces van perfectie

De productie van een oud-Hollandse tegel vergde vakmanschap. Eerst werd een vierkante kleiplaat gevormd en gedroogd. Daarna werd deze gebakken en voorzien van een witte tinglazuurlaag. Hierop werd vervolgens met penseel het tafereel aangebracht. De tegel ging nogmaals de oven in om het schilderwerk vast te branden.

Wat bijzonder is aan deze techniek, is dat het schilderen op glazuur lastig was: fouten konden niet worden gecorrigeerd. Daarom is het des te indrukwekkender dat zoveel tegels prachtige, gedetailleerde afbeeldingen bevatten – vaak in slechts enkele penseelstreken.

De vondst: Een archeologische puzzel

De recente vondst werd gedaan tijdens de renovatie van een historische woning in een 17e-eeuwse wijk. Tijdens graafwerkzaamheden voor een nieuwe fundering stuitte men op een laag brokken aardewerk. Al snel werd duidelijk dat het hier om intacte en gebroken oud-Hollandse tegels ging, vermoedelijk ooit als muurbekleding gebruikt en later als puin hergebruikt.

Een team van archeologen en kunsthistorici heeft de locatie onderzocht. Door het bestuderen van de glazuurlaag, pigmentsoorten en de motieven, konden de tegels worden gedateerd tussen 1650 en 1750. Sommige tegels droegen zelfs initialen van bekende Delftse ateliers.

Erfgoed voor de toekomst

De tegels zullen worden schoongemaakt, geconserveerd en tentoongesteld in een lokaal museum. Voor veel mensen zijn ze niet alleen kunstvoorwerpen, maar ook een tastbare verbinding met hun eigen stadsgeschiedenis. Voor scholen en culturele instellingen biedt deze vondst een unieke kans om jongeren in contact te brengen met Nederlands cultureel erfgoed.

Daarnaast komt er een digitaal archief waarin geïnteresseerden de motieven, locaties en herkomst van de tegels kunnen opzoeken. Door samenwerking met ambachtslieden en moderne keramisten wordt zelfs overwogen om de tegels in beperkte oplage opnieuw te laten produceren.

Waarom deze vondst ertoe doet

In een tijd waarin massaproductie en digitale beeldcultuur overheersen, herinnert de vondst van oud-Hollandse – Delfts Blauw tegeltje ons aan het belang van ambacht, traditie en verhalen die generaties overstijgen. Elk tegeltje is een klein kunstwerk, met de hand gemaakt en met de tijd mee gedragen.

De herontdekking van deze keramische juweeltjes vormt een brug tussen verleden en heden – en nodigt ons uit opnieuw te kijken naar de schoonheid in het alledaagse.

Blijven zoeken, blijven vinden

Deze tegels lagen honderden jaren verborgen, tot ze bij toeval werden gevonden. Wie weet wat er nog meer onder onze voeten schuilt? De bodem van Nederland zit vol verhalen – het is slechts een kwestie van graven, kijken en waarderen. Of je nu een liefhebber bent van geschiedenis, kunst of simpelweg mooie dingen: de oud-Hollandse tegel heeft iedereen iets te vertellen.