In 2004 ontdekte een hobbyist met een metaaldetector enkele stukjes metalen plaat in een Engels weiland.  Het bleken fragmenten te zijn van meer dan tweeduizend jaar oude ketels. Opgravingen door het British Museum en Wessex Archeology legden een dozijn flinke ketels bloot, die samen met twee koeienschedels in een kuil waren begraven. Jarenlang onderzoek brengt gaandeweg meer aan het licht over deze bijzondere vondst.

Toen Peter Hyams bij het Engelse plaatsje Chiseldon op de metalen objecten stuitte, was hij zo wijs om niet zelf aan het graven te slaan. De ketels hadden een flinke omvang, tussen de zestig en tachtig centimeter breed bij de rand, en verkeerden bovendien in slechte staat. Het gewicht van de bodem had ze samengedrukt en gebroken. Een omvangrijke ‘reddingsoperatie’ werd daarom op touw gezet om de ketels in zo goed mogelijke staat veilig te stellen.

Eerste conclusies

Tijdens de opgravingen werd duidelijk dat het ging om een verzameling van minimaal twaalf ketels uit de ijzertijd, die met opzet waren begraven in een grote kuil. Nog nooit was in Europa zo’n grote verzameling ketels van die ouderdom gevonden. Ongeveer de helft van de ketels was ondersteboven neergelegd. Om de voorwerpen zo min mogelijk te beschadigen, zijn ze met bodem en al opgegraven. In het British Museum in Londen konden de metaalfragmenten daarna voorzichtig blootgelegd worden.

De eerste analyses toonden aan dat de ketels gemaakt zijn van een koperlegering, met handvatten van ijzer. Ze dateren uit circa 200-50 voor Christus. Sporen van reparaties aan de ketels tonen aan dat ze niet slechts een symbolische betekenis hadden, maar ook veel gebruikt zijn. Wat hun functie dan wel was, en waarom ze uiteindelijk samen met de koeienschedels begraven zijn, is nog steeds een raadsel. Wel werden in de omgeving sporen van een kleine nederzetting gevonden.

Feestmaal

Het wordt aangenomen dat dergelijke ketels in de ijzertijd niet bedoeld waren voor dagelijks gebruik.  Ze werden wellicht toegepast bij het bereiden van drank of voedsel voor grote groepen mensen. Veel wetenschappers geloven dat feestmalen een centrale rol speelden in de ijzertijdcultuur, en dat ze een belangrijk middel waren om sociale verschillen uit te drukken. Het is goed mogelijk dat in Chiseldon zo’n feestmaal heeft plaatsgevonden.

In de 19e eeuw werden in Groot-Brittannië en Ierland op verschillende plekken al prehistorische ketels opgegraven. Probleem is dat informatie over de context en de exacte locatie van die vondsten vaak ontbreekt. Daarom is over dit soort voorwerpen nog erg weinig bekend. Hoe de ketels bij de feestmalen precies gebruikt werden, is ook nog niet duidelijk.

Versiering

De ketels van Chiseldon zijn om die reden een waardevolle vondst, waar  experts zich nu al jarenlang over buigen. Inmiddels heeft het onderzoek meer details opgeleverd.  Bij vervaardiging van de ketels zijn verfijnde technieken gebruikt, die aangeven dat het statussymbolen waren. Onlangs ontdekten de archeologen namelijk decoraties op de rand en het handvat van een van de ketels. Eén van de afbeeldingen lijkt op een koeienhoofd, wat de associatie met feestmalen versterkt.

De ketels zijn niet identiek, zo is verder gebleken. Waarschijnlijk zijn ze door verschillende mensen op verschillende manieren vervaardigd. “Wetende dat de ketels zeldzame voorwerpen waren en dat ze niet tegelijkertijd gemaakt zijn, kunnen we dan stellen dat verschillende gemeenschappen hun eigen ketels meenamen naar het banket in Chiseldon?”, vraagt Jody Joy van het British Museum zich af.

Volg het onderzoek

Deze en andere vragen  hopen de archeologen de komende jaren te kunnen beantwoorden. Door ook eerdere vondsten van ketels opnieuw te beoordelen en patronen vast te stellen waarin, wanneer en hoe ketels achtergelaten zijn, kan de sociale betekenis van deze voorwerpen beter bepaald worden. Dat is dan weer essentieel om de vondst van Chiseldon in bredere Europese context te kunnen plaatsen.

Het is uiteindelijk de bedoeling dat de ketels, of althans de fragmenten, zo geprepareerd worden dat ze bewaard kunnen blijven en eventueel tentoongesteld kunnen worden. Het British Museum heeft een speciale website gemaakt over de ketels van Chiseldon, met diverse afbeeldingen en een weblog met de laatste ontwikkelingen in het onderzoek. Ook is er een filmpje gemaakt over de preparatiewerkzaamheden aan een van de ketels.

Meer weten over archeologie? Lees Archeologie Magazine.