Het noordelijke deel van de Limes (grens) van het Romeinse Rijk lag lange tijd in Nederland, omdat de Romeinen hun troepen voor expedities tegen de Germaanse stammen (tussen 12 v. Chr. en 47 na Chr.) vaak in ons land verzamelden. Vandaar dat er veel wrakken van vrachtschepen en ook kleinere oorlogsschepen zijn gevonden in ons land. Hier een kort overzicht van de belangrijkste archeologische vondsten.

Aan de voorbereidingen op de invasies in Germania vanuit Nederland gingen grote operaties vooraf. Voorraden en soldaten werden bijeengebracht en waterwegen zijn zelfs door de Romeinen aangepast om de transporten per schip te vergemakkelijken. Na de periode van invasies ontstond er een nog intensievere mate van scheepvaart langs de oude Rijn (Zwammerdam tot Xanten), omdat de Limes hier vast kwam te liggen en de grensbewaking voortdurend bevoorrading nodig had.

1: Galei Vechten

Hoewel de grote scheepsvondsten in Nederland vooral uit vrachtschepen bestaan, zijn er ook een aantal galeien gevonden. Deze militaire schepen waren lang, rank en boden plaats aan veel roeiers. De Romeinen rustten deze boten uit met een ramspoor. Het schip dat werd gevonden in Vechten was 12 bij 3 meter. Er zijn tekenen van een roei-inrichting gevonden voor 20 personen. Tijdens opgravingen in Vechten bij het Romeinse castellum Fectio in de jaren 1892-1894 werden resten van de Romeinse galei al aangetroffen.

2: Zwammerdam

De opgraving site in Zwammerdam is tussen 1971-1974 blootgelegd en leverde archeologen 6 verschillende scheepsvondsten op. Één van deze was een primitieve boomstamboot, die nog wel eens ter ondersteuning werd ingezet maar geen grote lading mannen of voorraden kon meenemen. De meeste van deze boten, zoals de Zwammerdam 1, waren daarom uitgerust met een visbun (een ingebouwde bak, gevuld met water) waar men levende vis in bewaarde. Op deze manier konden de boomstamboten nog goed voor de visvangst worden ingezet.

3: De Meern

De Meern is samen met Zwammerdam en Woerden de belangrijkste plaats qua ontdekkingen van Romeinse boten in Noordwest-Europa. Naast de ligging van de Rijn droeg het drassige landschap hier aan bij, omdat dit landschap natuurlijke conserveringsstoffen voor hout bevat. Het grootste aantal vrachtschepen dat hier is gevonden zijn zogenaamde platbodemvaartuigen. Deze trage vaartuigen werden  gebruikt om goederen te vervoeren. De vondst in Meern was 24,60 bij 2,7 meter, opgegraven in 2003. Vrij bijzonder is dat het hele schip is teruggevonden en dat de scheepsinventaris goed bewaard is gebleven. Daardoor weet men van dit schip als één van de weinige zeker dat het per ongeluk is gezonken. Door het hout dat voor de bouw van het schip was gebruikt te dateren, komt men aan een kapdatum van 148.

4: Woerden

Onverwachts aangetroffen bij de bouw van een nieuwe parkeergarage in 2003. Met de afmetingen van 29,6 bij 4,70 bij 1 meter was de boot precies 100 Romeinse voet lang. Speciaal is de combinatie van de mogelijkheid om te roeien en om te zeilen (en daarmee te jagen). Daarnaast is bijzonder dat de roeiriemen niet in een roeidol maar op het boord lagen. De lussen waren in een gat door het boord bevestigd (dolboordgaten). Dit gaf plaats voor waarschijnlijk 12 roeiers.

5: Zwammerdam (2)

Een platbodemschip, circa 34 bij 4,40 meter (120 voet).  Een afgezonken schip waarvan het voorste en het achterste deel ontbreken. Doordat de kapdatum is vastgesteld en ongeveer de datum is vastgesteld dat het schip was afgezonken door aardewerkvondsten uit de buurt, moet het schip rond de 80 jaar zijn gebruikt. Tussen de naden van het schip is baksteengruis gevonden, wat betekent dat het schip misschien bouwmateriaal heeft aangevoerd voor de bouw van een versterking bij Zwammerdam.

Limes en Pax Romana

Deze reeks scheepsvondsten geven een goed beeld van de organisatiekracht van de Romeinen. De Limes bleef dan ook maar liefst 350 jaar in Nederland liggen, ondanks de vele aanvallen van barbaren.  Het gebied leefde daarom op tijdens de Pax Romana en ging pas aan het einde van de vierde eeuw na Christus echt verloren.  

Bronnen:

maritiemprogramma.nl, Romeinse scheepsresten in Nederland
romeinselimes.nl, limes Nederland
nl.wikipedia.org, Zwammerdam
nl.wikipedia.org, de Meern
nl.wikipedia.org, schepen van Woerden

afbeeldingen:

Limes Germanicus, en.wikipedia.org, Ziegelbrenner
een replica van een Romeinse boot in Woerden, commons.wikimedia.org, Jan Dijkstra
Model van "de Meern 1", commons.wikimedia.org, Rijksdienst Cultureel Erfgoed
model of a Greek trireme,  commons.wikimedia.org, SwissChocolateSC