Een duiker bekijkt het gevonden roer
Bournemouth Universiteit.
Ontbrekende wrakstukken van HMS Invincible gevonden
Op zestig meter afstand van het scheepswrak van de HMS Invincible hebben archeologen van de Britse Bournemouth Universiteit eindelijk het roer van het schip gevonden. De oorspronkelijk Franse HMS Invincible werd in 1747 in beslag genomen door de Britse marine, waarna ze als voorbeeld diende voor de bouw van honderden nieuwe Britse oorlogsschepen. De Invincible zonk in 1758, en werd daarna enkele eeuwen vermist. Na de vondst eind jaren ‘70 wordt het scheepswrak voor de kust van Portsmouth regelmatig onderzocht, maar waar het roer van het schip lag was decennialang onduidelijk.
Sinds 2017 verrichten archeologen en duikers van de Bournemouth Universiteit en het Maritime Archaeology Sea Trust (MAST) onderzoek bij de HMS Invincible. Hun doel is om het wrak te onderzoeken, herstellen en conserveren, en om bovendien archeologische vondsten tentoon te stellen aan publiek. Voor het project werd bijna 1.500 keer gedoken bij het scheepswrak, waarbij een groot aantal voorwerpen naar boven is gehaald. De meeste vondsten (waaronder wapens, maar ook alledaagse voorwerpen als flessen en emmers) van deze expedities zijn te zien in het National Museum of the Royal Navy in Portsmouth.
Het roer
Al sinds de ontdekking van het wrak waren archeologen op zoek naar het roer van het schip. Deze was waarschijnlijk ooit onderdeel van het achterschip, maar werd niet bij het wrak aangetroffen. De onderzoekers vermoedden dat het roer is weggedreven toen de HMS Invincible beschadigingen opliep tijdens het zinken. Daarom speurden ze ook de directe omgeving van het wrak af. En met succes: eind mei 2022 vond het team onder leiding van de Bournemouth Universiteit eindelijk het roer, ongeveer zestig meter verderop. Het roer is nog helemaal compleet, en meer dan elf meter lang. Eerder zagen de archeologen al een afwijking in het zand, maar door de natuurlijke erosie van het zand kwam dit stukje vrij te liggen en konden ze het met zand bedekte roer opgraven.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Het roer dat werd gevonden door de archeologen
Bournemouth Universiteit.
Een scan van het roer
Bournemouth Universiteit.
HMS Invincible
De Britse marine was in de achttiende eeuw de dominante macht op de Europese zeeën. Dit leidde er echter wel toe dat ze in deze periode amper onderzoek deden naar vernieuwende schepen. Hoewel de Britten dus een enorme vloot hadden, was de technologie grotendeels achtergebleven in de jaren 1680. De Franse vloot werd echter gedwongen om op zoek te gaan naar manieren om hun schepen te verbeteren, omdat ze de Britten niet konden verslaan. In 1744 bouwden de Fransen daarom L’Invincible, een zeilschip met 74 kanonnen en twee dekken. Het schip was breder aan de voorkant en smaller aan de achterkant dan Britse schepen, waardoor ze sneller en wendbaarder was. Hoewel het schip dus op technologisch gebied veel verder was, wist de veel grotere Britse vloot het schip in beslag te nemen in 1747. De Britse marine onderzocht het schip van top tot teen, waardoor de HMS Invincible (zoals ze in Groot-Brittannië werd herdoopt) de blauwdruk voor de nieuwe Britse ‘seventy-four’-schepen werden. Daarnaast werd de HMS Invincible door de Britten gebruikt om tegen de Fransen te vechten in het begin van de Zevenjarige Oorlog (1754-1763).
Tekening van de HMS Invincible (1751)
John Boydell, Public domain, via Wikimedia Commons.
Op 19 februari 1758 zonk de HMS Invincible uiteindelijk vlak voor de kust van Groot-Brittannië. Ze zonk niet door vijandelijk vuur of een storm, maar door een serie ongelukken: het anker kon niet worden opgehaald, waardoor de bemanning afgeleid was toen het schip naar het ondiepe gedeelte van de Solent (vlakbij Portsmouth) dreef. Op de bodem raakte het schip zodanig beschadigd dat het na drie dagen kantelde en naar de bodem zonk.
Vondst van het schip
Het wrak van de HMS Invincible bleef hierna bijna twee eeuwen vermist, totdat eind jaren ’70 een lokale visser genaamd Arthur Mack bij toeval op de scheepsresten stuitte. Zijn familie bevond zich in financieel zwaar weer, dus werd Mack ‘mudlark’ – iemand die in zee- of riviermodder op zoek gaat naar waardevolle voorwerpen – om zijn familie te ondersteunen. Zo haalde hij niet alleen vis boven water, maar ook veel historische voorwerpen, die nu te zien zijn in musea in het zuiden van Engeland. Op 5 mei 1979 gooide Mack zijn net uit, dat klem bleef zitten en even later omhoogkwam met grote stukken hout en ijzeren sluitingen. Hij nam een bevriende duiker in de arm, en samen vonden ze een rij van grote houtplanken van ongeveer zestig meter lang. Na twee jaar van archeologisch onderzoek bij het schip trokken archeologen de conclusie dat het ging om de HMS Invincible.
Hoe nu verder?
Hoewel het roer (dat al die eeuwen begraven lag onder het zand) goed bewaard is gebleven, is er een risico dat de staat verslechtert nu het hout is blootgesteld aan het omringende zeewater. Het roer uit het water halen en conserveren is echter ook lastig, waardoor het de vraag is of hier voldoende budget voor beschikbaar is. ‘We gaan het op korte termijn begraven met zandzakken om het roer tegen verdere erosie te beschermen. Op langere termijn bekijkt ons team of het naar de oppervlakte kan worden gebracht en veilig kan worden bewaard’, aldus Dr. Dan Pascoe, archeoloog van de Bournemouth Universiteit.
Bronnen: Bournemouth Universiteit, HMS Invincible 1744, MAST, National Museum of the Royal Navy
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
