Als historicus ben je gewend om veel onderzoek te doen en met je neus in de boeken te zitten, maar wat als je ineens de kans krijgt om in de schoenen van een archeoloog te staan? Historicus en schrijver Jacqueline Zirkzee liep twee weken mee met archeologen in Machu Picchu in Peru. Daar ontdekte ze hoe bijzonder het werk eigenlijk is. “Je staat echt midden in de geschiedenis”. 

Tekst: Savien Hoeks

Jacqueline wilde niet meer alleen kennis opdoen via boeken en andere geschreven bronnen. Daarom zocht ze een manier om de geschiedenis echt op de plek zelf te beleven en er zelf mee bezig te zijn. Door haar romans die ze schreef over het ontstaan van de eerste stedelijke samenlevingen (De eerste priesteres) en de oude Grieken (Mykene), was haar fascinatie voor de vroege geschiedenis aangewakkerd. “Ik wilde al heel lang zoiets doen”, vertelt ze. “Ik heb wat archeologen programma's bekeken in Griekenland, maar dat was allemaal in de zomer. Ik zag het niet echt zitten om urenlang in de brandende zon te zitten en daarom ben ik verder gaan kijken. Toen kwam ik via C.O.R.E Archeology Institute dit project in Peru tegen. Ik was al eens eerder in Peru geweest en ik wilde er graag nog een keer naar terug. Doordat dit programma in onze zomer, maar in hun winter viel, waren de weersomstandigheden veel beter. Daar heb ik intensief meegelopen met de archeologen daar. Met als hoogtepunt natuurlijk het werk in Machu Picchu.” 

De sfeer van het verleden

Tijdens het programma werden ze van ’s ochtends vroeg tot laat in de middag op sleeptouw genomen. Jaqueline bezocht verschillende opgravingen en kreeg zelfs de kans om op plekken te komen waar je als toerist niet zomaar mag zijn. “Machu Picchu is erg toeristisch, maar dan mag je als bezoeker alleen bestaande routes lopen en je moet binnen een bepaalde tijd weer weg zijn. Wij als archeologen hebben daar gewoon een paar uur gewerkt en daarna zijn we nog lekker gaan rondlopen. Dan voel je je wel echt een vip.” 

“Het is echt fascinerend om midden in dat landschap te staan”, vertelt ze enthousiast. “Je voelt de sfeer van het verleden. Als historicus ben je vaak alleen maar bezig met het boekwerk, maar deze geschiedenis is zo oud dat er helemaal geen geschreven bronnen van zijn. Door archeologie komt deze geschiedenis echt tot leven. Ik heb echt bewondering gekregen voor het werk. Dat er zoveel geduld en precisie bij kwam kijken, had ik van tevoren niet bedacht.” 

Een scherf en een kiezel

Die precisie kwam bij elke opgraving die ze deden naar voren. Jaqueline leerde dat je niet zomaar conclusies kan trekken. Geduldig en onderzoekend kijken is bij archeologisch werk heel belangrijk. “Bij een testopgraving hebben we bijvoorbeeld een kiezeltje gevonden en dan denk je: tja, een kiezeltje en nu?” vertelt ze. “Maar het was dus een rivierkiezel, omdat hij rondgeslepen was door het water. 
Het was erg bijzonder dat die kiezel daar werd gevonden, omdat er geen rivier in de buurt was. Deze kiezel werd dus waarschijnlijk gebruikt om dingen te polijsten.”

“Ook wist ik dat keramiek erg belangrijk was, maar dat je van één kleine scherf zoveel kan aflezen, was nieuw voor mij. Als de scherf dun is, werd deze gebruikt voor bijvoorbeeld religieuze ceremonieën. Een dikke scherf slaat juist op een gebruiksvoorwerp in de keuken. Met een microscoop kun je vervolgens weer zien waar de klei vandaan komt en wat de verfspetters betekenen. Dat simpel aardewerk zo’n verhaal kan vertellen, beseffen wij eigenlijk helemaal niet. Ik ben als historicus gewend om alleen maar naar conclusies te kijken, maar nu heb ik geleerd hoe ze bij die conclusies zijn gekomen en wat daar allemaal voor nodig is geweest.”

Een andere kant van archeologie is het onderhoud van de verschillende plekken. Door bij Machu Picchu stenen schoon te maken en plantjes eruit te trekken, zorgden de archeologen ervoor dat de stenen niet barsten. “Dit onderhoud is echt een gigantisch werk”, lacht Jacqueline. “Het moet bijgehouden worden en het kost erg veel geduld. Je bent uren bezig met het schoonmaken van dezelfde steen, maar dat had ook wel weer iets bijzonders. Het zijn natuurlijk echt prachtige plekken waar je aan het werk bent.” 

Verhalen vinden 

Jacqueline denkt dat archeologisch werk niet voor iedereen weggelegd is, maar dat het je als historicus wel kan helpen met het begrijpen van het verleden. Het werk nodigt je namelijk uit om op een andere manier bezig te zijn met geschiedenis. “Ik ben helemaal naar Peru gegaan, maar je kunt ook al een keer meelopen met een opgraving in jouw regio”, zegt ze. “Als historicus en archeoloog spreek je natuurlijk een beetje dezelfde taal. Je kunt goed met elkaar levelen en dat werkt gewoon erg prettig.” 

Of er ook over haar avonturen in Peru een boek komt, moet Jacqueline nog even overwegen. “Het was erg inspirerend om met dit werk bezig te zijn, maar ik heb niet heel veel verstand van Peru en de Inka’s. Ik zou er daarom wel diep in moeten duiken. Natuurlijk verrijkt deze ervaring je als schrijver. Ook omdat er ontzettend veel verhalen in zitten. Wellicht dat ik er elementen wel van ga gebruiken, maar voor nu was het gewoon een onvergetelijke reis.”