Een eeuwenoude Kauriboomstam uit Nieuw-Zeeland
Nelson Parker
Eeuwenoude boom biedt inzicht in omkering magnetische noordpool
Wat gebeurde er precies tijdens de laatste omkering van het aardmagnetische veld? Zo’n 42.000 jaar geleden verwisselde de magnetische noord- en zuidpool voor een periode van ongeveer 1.250 jaar van plek. Wat dit precies voor de wereld betekende, is nu een stuk duidelijker door nieuw onderzoek naar een oude boomsoort, de Nieuw-Zeelandse Kauriboom. Kauribomen zijn pas na 800 jaar volgroeid en kunnen dan nog vele honderden jaren ouder worden. Door een fossiel te bestuderen van een Kauriboom uit de laatste magnetische omkering, hebben onderzoekers veel kunnen leren over dit vreemde natuurlijke fenomeen.
Het magnetische veld dat de aarde omringt, ontstaat door een mengsel van vloeibaar ijzer en nikkel in de buitenkern van de aarde. Doordat de aarde draait, beweegt deze vloeistof om de vaste kern heen, waardoor een magneetveld ontstaat. Dit magnetische veld is de reden dat een kompas altijd naar het (magnetische) noorden wijst.
De omkering van het aardmagnetische veld van 42.000 jaar geleden wordt ook wel een geomagnetische excursie genoemd. Voor zover bekend is dit de laatste keer dat zoiets gebeurde. Een geomagnetische excursie is anders dan een ‘permanente’ omkering, waarbij de magnetische polen voor een langere tijd een van plek wisselen innemen. Dit gebeurde voor het laatst zo’n 780.000 jaar geleden. Geomagnetische excursies zijn dus meer tijdelijk van aard. Meestal houden ze maar enkele honderden jaren aan (in tegenstelling tot de honderdduizenden jaren van een ‘permanente’ wisseling) voordat de magnetische polen weer hun oorspronkelijke positie innemen.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine, meer weten over dit prachtige magazine? Klik hier!
Magnetische excursie
Ongeveer 42.000 jaar geleden bewoog de magnetische noordpool zich dus richting het zuiden. Tijdens dit ca. 500 jaar durende proces, verzwakte het magnetische veld van de aarde tot 0% à 6% van zijn oorspronkelijke sterkte. Hierna bleven de polen nog eens ca. 500 jaar omgewisseld en was het aardmagnetische veld ongeveer 28% zwakker dan vandaag de dag. Vervolgens draaide de polen binnen een periode van 250 jaar zich langzaam weer terug.
Koolstofdatering Kaurifossiel
Onderzoekers verzamelden deze behoorlijk exacte data via een koolstofdatering van een fossiel van de Kauriboom. Deze boom heeft een levensspanne gehad van 1.700 jaar tijdens de bovengenoemde wisseling van polen. Hierna is het fossiel goed bewaard gebleven in moeras.
Door een verzwakking van het magnetisch veld zoals die 42.000 jaar geleden plaatsvond, staat de aarde enkele eeuwen bloot aan een hogere dosis schadelijke straling afkomstig van de zon. Deze hogere dosis straling was terug te zien in het onderzochte fossiel. Ook troffen de onderzoekers een lager gehalte ozondeeltjes aan. Hoofdonderzoeker Chris Turney liet in een verklaring weten: “Ongefilterde straling vanuit de ruimte brak luchtdeeltjes op in de atmosfeer. Dit proces heet ionisatie.” Deze ionisatie ontketende weer een aantal veranderingen in de atmosfeer, waaronder het lichtverschijnsel dat we vandaag de dag als noorderlicht kennen. Destijds was dit noorderlicht waarschijnlijk niet alleen in de buurt van de polen zichtbaar, maar over de gehele wereld.
Waarom willen we dit weten?
Nieuwe inzichten in de gevolgen van een verzwakt aardmagnetisch veld zijn belangrijk, aangezien het magnetische veld de afgelopen 2.000 jaar weer aan het verzwakken is. Sinds de eerste meting van het aardmagnetisch veld ongeveer 170 jaar geleden, is het veld alweer met 9% verzwakt. Dit wijst erop dat de polen mogelijk tussen nu en 2000 jaar weer zullen omwisselen. Niet alleen kan een verhoogde dosis dodelijke straling schadelijk zijn voor de mens, ook kan het al onze elektronische apparatuur flink verstoren. Als we op de hoogte zijn van de effecten van een verzwakt aardmagnetisch veld, zullen we ons beter voor kunnen bereiden op de gevolgen.
Bronnen: Eurekalert, Wikipedia.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine, meer weten over dit prachtige magazine? Klik hier!
