Thomas van Roijen
Poolse archeologen hebben een opmerkelijke vondst gedaan in het Poolse dorpje Luzino, in de buurt van Gdánsk. Tijdens de verbreding van een weg langs de dorpskerk is een negentiende-eeuws massagraf met zo’n 450 lichamen aangetroffen. Volgens dr. Maciej Stromski, de leidende archeoloog van de expeditie, zijn er aanwijzingen dat een deel van de lichamen was onthoofd om te voorkomen dat ze op zouden staan uit hun graf. Vanuit de Poolse folklore werd er geloofd dat de onthoofde dorpelingen van Luzino vjesci of wupji waren, oftewel vampiers. Onthoofding was in het plaatselijke bijgeloof de enige manier om te voorkomen dat vampiers ontwaakten.

Vampierbestrijding in de praktijk

Geheel volgens de lokale gebruiken legde men bij deze vermeende vampiers de hoofden tussen de benen en plaatste men munten in de monden. Het doel hiervan was om de ziel van de overledene te beschermen en de reis naar het hiernamaals te betalen. Een bijzonder feit is dat sommige lichamen uit hun eerdere graf zijn opgegraven, zijn onthoofd en daarna opnieuw in het massagraf zijn begraven. Volgens Stromski had dit te maken met het bijgeloof dat wanneer mensen vlak na de begrafenis van een familielid overleden, ze na hun dood in een vampier zouden veranderen. Zo’n twintig tot dertig procent van de lichamen had bakstenen naast hun hoofd, armen en benen. Dit was eveneens een manier om vampiers te beletten uit hun graf op te staan.

Opgraving in Luzino

Maciej Stromski en Detekt usługi archeologiczne

De ontdekking van vermeende vampiergraven is niet ongebruikelijk. Zo is er vorig jaar in het Poolse Pień een zeventiende-eeuws graf van een vrouw gevonden met een sikkel boven de nek en een hangslot aan een van de tenen. De sikkel zou ervoor zorgen dat de vampier meteen haar hoofd zou verliezen als ze op zou staan uit haar graf. Ook elders in Oost-Europese landen, waar de vampierfolklore eveneens voet aan de grond had, worden al jaren dergelijke graven gevonden. Zo werden er in 1966 in de buurt van Praag elfde-eeuwse graven gevonden waarin de lichamen waren onthoofd, verzwaard met stenen, een spijker door de slaap hadden of waren vastgebonden. Dit waren eveneens methodes om ervoor te zorgen dat overledenen ook écht dood bleven.

Vjesci en wupji

In de Poolse folklore heette een vampier een vjesci. Al vanaf de geboorte werd duidelijk of iemand een vjesci kon worden. Waar veel culturen het juist als een gunstig voorteken zagen als een baby geboren werd met (een gedeelte van) het vruchtvlies over het hoofd, gold in Polen het tegenovergestelde. Hier dacht men namelijk dat de baby in kwestie zonder de juiste handelingen in een vjesci zou veranderen. Zo was het o.a. belangrijk om als vjesci in wording het vruchtvlies waarmee je was geboren op zevenjarige leeftijd op te eten. Ook andere geboorteverschijnselen hadden een duistere betekenis in Kasjoebië. Wanneer een baby met twee tanden werd geboren was hij of zij een wupji. Volgens het bijgeloof was hier niks tegen te doen en was het onvermijdbaar dat het kind later een vampier zou worden.

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

De Poolse vondst laat zien hoe impactvol de vampiermythe was en dat er nog tot ver in de negentiende eeuw in werd geloofd. Het zette de dorpelingen van Luzino er zelfs toe aan dat ze bijna vijfhonderd lichamen uit hun graven opgroeven, de lijken onthoofden en met een munt in de mond in een massagraf begroeven. Ook roept de vondst vragen op: waarom besloten de dorpelingen plotseling om het massagraf aan te leggen? Wie waren de honderden mensen die in het massagraf werden begraven? Verder onderzoek zal hopelijk meer uitwijzen over deze opmerkelijke ontdekking.