Verschillende wateren in Schotland, Ierland en Wales bevatten duizenden mysterieuze eilandjes. Deze zijn door mensen gemaakt en worden crannogs genoemd. Voorheen werd gedacht dat de eerste crannogs stammen uit ca. 800 voor Chr., maar uit nieuw onderzoek blijkt dat een aantal minstens 5.500 jaar oud zijn.

Neolithische potten op de bodem

Al in 2012 waren er vermoedens dat de crannogs ouder konden zijn dan lang werd gedacht. De duiker Chris Murray vond meerdere Neolithische potten rond een crannog op de bodem van Loch Arnish. De ontdekking wierp vragen op over de leeftijd van de desbetreffende crannog. De archeologen Duncan Garrow en Fraser Sturt gingen met de kwestie aan de slag. Vier plaatsen in de Buiten-Hebriden, een groep Schotse eilanden in het westen, werden meegenomen in het onderzoek. Voorwerpen die afkomstig waren uit deze vier plaatsen werden onderzocht door het doen van koolstofdateringen. Aan de hand hiervan kon worden vastgesteld dat de onderzochte crannogs stammen uit 3640-3360 voor Chr., zo’n 2700 jaar ouder dan eerder was geschat.

Creaties van stenen

Tijdens het onderzoek is gebruik gemaakt van onderwater- en luchtonderzoek, opgravingen en koolstofdateringen. Deze verschillende methoden hebben vastgesteld dat de crannogs door mensen zijn gemaakt. Maar hoe zijn ze precies vervaardigd? Het is duidelijk dat de kleine eilandjes bestaan uit opgestapelde stukken steen. Men verzamelden stukken steen aan de rand van het meer om ze vervolgens op de bodem van het meer op elkaar te stapelen. Het is niet helemaal duidelijk hoe ze de stenen op de gegeven locatie hebben gekregen, aangezien sommige stenen wel 250 kilogram wegen! Een mogelijke optie is dat de stenen op boomstammen naar de plaats van bestemming werden gedreven.

Het deponeren van aardewerken potten

Sommige crannogs hadden een stenen pad, maar de meeste eilandjes werden waarschijnlijk bereikt door een boot of houten brug. Naast de onderzochte crannogs is veel oud aardewerk gevonden. Dit werd opzettelijk en in zijn geheel in het water gedeponeerd, te zien aan het aantal potscherven en de afstand tussen deze scherven. Veel van de potten bevatten sporen van roet aan de buitenzijde en verkoolde resten aan de binnenzijde, wat betekent dat ze gebruikt zijn voordat ze in het water gegooid werden. Het is in ieder geval duidelijk dat de crannogs erg belangrijk werden gevonden, gezien de hoeveelheid tijd en werk die erin gestoken is.

Afzondering van het dagelijks leven

Ook over het gebruik van de eilanden is vrij weinig bekend, maar de archeologen hebben natuurlijk wel een aantal vermoedens. Een mogelijke optie is dat de crannogs gebruikt werden voor belangrijke feestmalen of begrafenisrituelen. “De eilanden konden worden gebruikt als speciale plekken, doordat het water afzondering creëerde van het dagelijks leven. Het overgangsproces van het vasteland naar het eiland bevestigde de afzondering; de praktijken die plaatsvonden op de eilanden lijken anders te zijn dan de praktijken van het ‘normale’ leven” stellen de archeologen in hun onderzoek. De exacte betekenis van de kunstmatige eilanden en gedeponeerde potten is echter vooralsnog niet bekend.

Bronnen

• ScienceAlert: Mysterious artificial island in Scotland are thousands of years older than we knew
• Scientias: Kunstmatige eilanden in Schotland blijken ouder dan Stonehenge
• Antiquity: Neolithic crannogs: rethinking settlement, monumentality and deposition in the Outer Hebrides and beyond

Afbeelding

• Antiquity Publications Ltd: Fraser Sturt, 2019