De zuidelijke muur van de kothon
Sapienza University of Rome Expedition to Motya.
Bijzonder: Fenicische ‘militaire haven’ blijkt religieuze poel te zijn
Op het Italiaanse eiland Motya, voor de kust van Sicilië, werd in de jaren ’20 van de vorige eeuw een bijzonder bassin gevonden. Lang dachten onderzoekers dat deze constructie diende als haven, om de oorlogsvloot te beschermen tegen vijandelijke schepen. Na uitvoerig onderzoek blijkt echter dat de watervlakte een centrale religieuze functie had, en bovendien diende om de beweging van de sterren te volgen en bij te houden.
Het bassin
Het bassin is 52,5 bij 37 meter groot – groter dan een Olympisch zwembad – en is omzoomd door stenen. Het neemt een groot gedeelte in het zuidwesten van het kleine Motya in. Het water in het bassin was afkomstig van drie natuurlijke zoetwaterbronnen op het eiland. Het werd voor het eerst verkend in het begin van de twintigste eeuw door de archeoloog Joseph Whitaker, die het eiland kocht. Hij dacht dat hij een kanaal zag, dat vanaf het bassin liep. Daarom bestempelde hij het als een kunstmatige haven.
Kaart van het bassin
Sapienza University of Rome Expedition to Motoya.
Kothon
Lange tijd dachten archeologen dat het ging om een ‘kothon’: een kunstmatige haven uit de oudheid, die een uitvinding van de Feniciërs was. Deze havens waren vaak rechthoekig, en werden door een smal kanaal verbonden met de zee. De term is waarschijnlijk afgeleid van het Fenicische woord voor ‘afgesneden, verbroken’. Een bekend voorbeeld van zo’n kothon is die in Carthago. Deze werd gebouwd om oorlogsschepen te beschermen tegen vijanden tijdens de Punische Oorlogen (264-146 v.Chr.) tegen de Romeinse Republiek, en er konden maar liefst 220 van dit soort schepen worden opgeslagen. Aangezien Motya een Fenicisch eiland was en de structuur van het bassin erg leek op bekende voorbeelden van een korthon zoals die in Carthago, vonden archeologen dit decennialang de meest plausibele verklaring.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Nieuwe conclusies
Hier kwam in 2010 verandering in, toen archeologen tijdens opgravingen tempels nabij het bassin ontdekten. Dit was verrassend: de archeologen hadden namelijk verwacht havengebouwen te vinden, in lijn met de (vermeende) vlootbasis die er zou liggen. De vondst van de religieuze tempels zorgde ervoor dat er een nieuw onderzoek naar de functie van het bassin werd opgezet. De poel werd drooggelegd en er vonden opgravingen plaats op het hele eiland. Het recent gepubliceerde onderzoek maakt duidelijk dat het bassin een totaal andere functie had dan eerst werd gedacht. Het bassin bleek namelijk niet verbonden te zijn met de zee, wat betekende dat het geen haven kon zijn. Het water was, zoals eerder vermeld, bovendien afkomstig uit natuurlijke zoetwaterbronnen. In de oudheid werd dit gezien als een teken van goddelijke gunst, aldus Lorenzo Nigro, professor van de Sapienza Universidad in Rome en leider van het project.
Religieus middelpunt
Daarnaast waren er nog diverse andere aanwijzingen dat de poel een religieuze functie had. Zo kon men in de reflectie van het water de hemel en de sterren zien. Op deze manier konden volgens Nigro mogelijk bewegingen van sterren worden bijgehouden, ten behoeve van het volgen van religieuze feestdagen. Vooral het sterrenbeeld Orion was belangrijk: tijdens de ‘kortste dag’ (de dag in het jaar met de kortste tijd tussen zonsopkomst en zonsondergang) lag deze namelijk op één lijn met de hoofdtempel van Motya. Het benadrukt de religieuze functie van de poel. Ook werd het romp van een standbeeld van de Fenicische god Baäl gevonden op de bodem van het bassin. Onderzoekers kunnen deze vondst nu veel beter duiden. ‘Dit [standbeeld] gaf echt betekenis aan het hele gebied’, aldus Nigro. ‘Je kunt echt zien dat het vanaf elk punt de focus was van de architecten.’
Motya
Motya was een Fenicische kolonie, gesticht in de 8e eeuw v.Chr. In eerste instantie was het een kleine handelspost, maar langzaam groeide de nederzetting uit tot een bloeiende en belangrijke stad. Er werden hoge muren gebouwd ter verdediging, en het van nature onherbergzame eiland veranderde in een rijke beschaving. Dit is ook te zien aan de tempels die recent werden ontdekt: het bouwen van zulke heiligdommen was kostbaar. In 398 of 397 v.Chr. werd Motya echter ingenomen door de tiran Dionysios I, die de Griekse kolonie Syracuse in het huidige Zuid-Italië leidde. Zijn leger verwoeste het eiland. Toen de Romeinen een paar eeuwen later de heerschappij overnamen werd het eiland enkel nog bewoond door vissers (zoals nog steeds het geval is).
Het herstelde Kothon met een replica van het standbeeld
Sapienza University of Rome Expedition to Motoya.
In oude staat hersteld
De opgravingen zijn nu ten einde, en de poel is weer gevuld met het water uit lokale bronnen. Ook is een replica van het standbeeld op een sokkel in het midden geplaatst. Zo wordt zijn oorspronkelijke functie voor zowel de archeologen als toeristen opnieuw zichtbaar gemaakt.
Bronnen: Antiquity, NBC News, Heritage Daily, Britannica, Britannica
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
