In Rome hebben archeologen bij het Forum van Caesar een wel heel opmerkelijke ontdekking gedaan: 500 jaar oude urineflessen. De vondst werd gedaan op een vuilnisbelt uit de renaissance, waar toentertijd ook medisch afval werd gestort. De urineflessen werden 500 jaar geleden gebruikt om medische aandoeningen aan te tonen aan de hand van de geur van urine, en in sommige gevallen zelfs van de smaak.

De urineflessen werden ontdekt door archeologen die een internationaal samenwerkingsverband hebben met Caesars Forum Excavation Project. Tijdens opgravingen in 2021 stuitten ze al op de vuilnisbelt, maar nu hebben onderzoekers daar dus ook 500 jaar oud medisch afval, zoals glazen urineflessen en keramiek opgegraven en er onderzoek naar gedaan.

Bakkersziekenhuis

Het Forum van Caesar werd gebouwd als uitbreiding van het Forum Romanum (het middelpunt van Rome) waar het direct tegenaan ligt. Dit forum werd opgedragen aan Julius Ceasar (100-44 v.Chr.) en werd in 46 voor Christus voltooid. Op basis van het gevonden medisch afval, concluderen de archeologen nu dat op de plek van het Forum later een ziekenhuis kwam te staan. Uit historische bronnen bleek namelijk dat hier aan het begin van de Renaissance een ziekenhuis voor het bakkersgilde van Rome stond. Er werden medische ziektes, met uitzondering van de chronische en besmettelijke ziektes behandeld. Het bakkersziekenhuis kreeg de naam Ospedale dei Fornari. De medewerkers van het ziekenhuis creëerden vervolgens de medische stortplaats, aldus een rapport van Antiquity.

Welkomstgeschenken

In de vuilnisbelt groeven de archeologen een breed scala aan voorwerpen uit de renaissancetijd op, waaronder rozenkranskralen, glazen potten en persoonlijke spullen zoals verschillende munten en een keramisch kameelbeeldje. Onderzoekers hebben het vermoeden dat de spullen werden gebruikt als welkomstgeschenk voor de patiënten van het bakkersziekenhuis. Iedereen die in het ziekenhuis werd behandeld kreeg zijn eigen "welkomstmand" met een kan, mok, kom en bord. Deze persoonlijke welkomstmand diende puur als hygiënemaatregel, zodat iedere patiënt zijn eigen benodigdheden had. Mogelijk werden deze voorwerpen na gebruik op de stortplaats gegooid, als maatregel om de verspreiding van ziekten te beheersen.

---

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

---

 

Urineflessen

Meer dan de helft van de glazen vazen die op de vuilnisbelt werd gevonden diende als urineflessen. In het Latijn ook wel Matula genaamd. Uroscopie (soms ook wel ‘piskijken’ genoemd) oftewel het onderzoeken van de urine, was tijdens de middeleeuwen en de renaissance een veelgebruikte manier om een medische diagnose te stellen. Het was niet gemakkelijk voor archeologen om in eerste instantie vast te stellen dat het om urineflessen ging, aangezien ze dezelfde vorm hebben als olielampen, maar omdat het hier om een medische stortplaats ging wat deel was van een ziekenhuis, leek deze conclusie toch het waarschijnlijkst.  

Geneesheren (en kwakzalvers) keken eeuwenlang naar de urine van patiënten om te bepalen of ze aandoeningen hadden zoals geelzucht, nierziekte of zelfs diabetes. Het idee hierachter was dat de urine van diabetici vaak zoet zou ruiken en smaken. Volgens projectleiders van het Caesar's Forum Excavation Project is het dan ook zeer aannemelijk dat de urine van patiënten destijds ook werd geproefd door doctoren. "De urine van de patiënt zou in een kolf worden gegoten zodat een arts de kleur, bezinking, geur en soms zelfs smaak kan observeren", aldus de onderzoekers aan LiveScience.

Tegenwoordig weten we de voordelen van het koken van glas om het te steriliseren, maar 500 jaar geleden waren de mensen nog niet op de hoogte van de effecten van sterilisatie, aldus Boschetti. "Ze moeten hebben geweten dat in ieder geval sommige soorten glas bestand zijn tegen kokende hitte.”

Stortbak als hygiënemaatregel

Het vermoedden dat de vuilnisbelt als medische dumpplaats werd gebruikt, werd nog verder versterkt toen onderzoekers verkoold of met vuur behandeld houten voorwerpen vonden. Deze voorwerpen kunnen het bewijs zijn van een historisch bekende hygiënische maatregel: het verbranden van voorwerpen uit huizen met pestgevallen. Uiteindelijk werd de stortbak afgedekt met een laagje klei, zodat er niks bij het medisch afval kon komen.

Cristina Boschetti, archeoloog aan de Universiteit van Aarhus in Denemarken, vertelde aan WordsSideKick.com: “In dit geval is een waterkelder mogelijk gekozen als een geschikte plaats voor het dumpen van besmettelijk afval, en hoewel er in die tijd buiten de stadsmuren van Rome stortplaatsen bestonden, was het deponeren van afval in kelders, binnenplaatsen en waterkelders eigenlijk verboden”, aldus Livescience.

Onderzoekers stellen dat het aardenwerk, de glazen en andere vondsten afkomstig zijn van het Ospedale dei Fornari, waar eerder een soortgelijke maar uitgebreidere stortplaats werd geïdentificeerd, aldus Cambridge University Press. Verder is er namelijk weinig bekend van andere ziekenhuis- en medische voorzieningen uit de renaissance. Onderzoekers concluderen dat hun studie het begrip en inzicht in de praktijken uit het verleden enorm helpt "terwijl het de noodzaak benadrukt van een vollediger overzicht van de hygiëne- en ziektebestrijdingsregimes van het vroegmoderne Europa”, aldus onderzoekers aan LiveScience.

---

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

---