Een reliëf van een soortgelijke tombe die recent werd ontdekt
Jarosław Dąbrowski / PCMA
4.000 jaar oude Egyptische tombe in Sakkara biedt inkijkje in leven van koninklijke secretaris
Op de belangrijke archeologische vindplaats Sakkara in Egypte hebben archeologen een bijzondere vondst gedaan: de tombe van een koninklijke secretaris, die leefde onder de heerschappij van farao’s Teti (regeerde ca. 2347-2337 v.Chr.) en Oeserkare (regeerde ca. 2337-2335 v.Chr.). Hoewel de onderliggende tombe nog moet worden opgegraven, bevatten de inscripties en reliëfs al een schat aan informatie over het leven van de hooggeplaatste functionaris.
Locatie van de vondst
De vondst werd gedaan door archeologen van de Universiteit van Warschau, die deel uitmaken van het Poolse centrum voor Mediterrane archeologie (PCMA). Tot nu toe is slechts het bovenste gedeelte van de tombe blootgelegd, waar de archeologen een grote hoeveelheid reliëfs aantroffen. De tombe bevindt zich op de oostelijke oever van de zogenaamde ‘Droge Gracht’: een grote greppel rondom het begrafeniscomplex van farao Djoser (die regeerde tussen 2720 en 2700 v.Chr.), de oudste piramide van Egypte én het oudst bekende stenen gebouw. Deze greppel is vandaag de dag compleet bedekt met zand en bijna onzichtbaar.
Plattegrond van de Saqqara-necropolis, met de piramide van Djoser rood omcirkeld
Public domain, via Wikimedia Commons
Sociale status van Mehcheczi
Op basis van de hiërogliefen die in de muren zijn gekerfd, konden de archeologen achterhalen dat de tombe toebehoorde aan een hooggeplaatste ambtenaar van de farao, genaamd Mehcheczi. De hoge kwaliteit van de reliëfs in de tombe is volgens de onderzoekers een bewijs dat Mehcheczi hoog in aanzien stond. Dit betekende immers dat hij het zich kon veroorloven om goede (en dus dure) ambachtslieden in te huren om zijn grafmonument te decoreren. De inscripties beschrijven onder andere hoe Mehcheczi werd toegelaten tot het archief van de farao. Volgens de onderzoekers kreeg hij hierdoor mogelijk ook informatie over koninklijke documenten voordat deze openbaar werden gemaakt. Toch blijft dit een gok, aldus professor Kamil O. Kuraszkiewicz van de Universiteit van Warschau. Dit komt omdat er weinig informatie is over de periode van de zesde dynastie van Egyptische farao’s (ca. 2347 tot 2216 v.Chr.). Volgens de inscripties zou Mehcheczi verder inspecteur van de koninklijke landerijen zijn geweest, en priester van de grafcultus van farao Teti. Zo weten de archeologen dat hij ook leefde tijdens het bewind van diens opvolger, Oeserkare.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
De tombe van Mehcheczi
De tombe was nog niet af toen Mehcheczi overleed, en de reliëfs zijn na zijn dood ook niet afgemaakt. In de tombe vonden de archeologen namelijk ook half voltooide schetsen van dieren (koeien, steenbokken en oryxen) in zwarte inkt op de muren. Ook zijn de kleuren van de reliëfs door het verstrijken van de tijd verloren gegaan. Kuraszkiewicz vertelt echter dat het reliëf nog steeds laat zien hoe vaardig de makers waren: ‘Het reliëf zelf verraadt een uitzonderlijk vaardige hand – elegante lijnen, subtiele modellering – van een kunstenaar die minstens zo goed is als de beste reliëfschrijvers in het graf van Merefnebefa’. Merefnebefa was een vizier (de hoogste minister) die net als Mehcheczi diende tijdens de heerschappij van Teti en Oeserkare, wiens tombe al in 1997 werd ontdekt. De kwaliteit van de reliëfs in de graftombe van Mehcheczi waren dan ook een grote verrassing voor de archeologen.
Het is vrijwel zeker dat er zich een tombe onder de kapel van Mehcheczi bevindt, waar mogelijk het lichaam van Mehcheczi is begraven. De archeologen willen echter eerst verder onderzoek doen naar het bovenliggende deel, voordat ze aan deze opgraving beginnen. Het materiaal van deze ruimte is namelijk erg kwetsbaar, en moet met zorg worden behandeld.
De Sakkara-necropolis
De tombe van Mehcheczi is aangetroffen in Sakkara, een archeologische vindplaats op zo’n dertig kilometer ten zuiden van Caïro. De woestijn hier fungeerde destijds als de begraafplaats van de Oudegyptische hoofdstad Memphis. Duizenden jaren lang werd Sakkara gebruikt om hoge Egyptische ambtenaren te begraven, maar huist dus ook enkele farao’s. Vrijwel alle gevonden graven in Sakkara bestaan uit een kleine tempel, met daaronder een in de rotsen gebouwde grafkelder of verschillende ondergrondse grafkamers. De wanden zijn veelal gedecoreerd met reliëfplaten en muurschilderingen.
Het begrafeniscomplex van farao Djoser
Panegyrics of Granovetter, CC BY-SA 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0>, via Wikimedia Commons.
Bijzondere vondsten in Sakkara
Sakkara staat vooral bekend om de bijzondere vondsten die er vrij recent nog zijn gedaan. Zo vonden twee archeologische teams in 2011 bijna acht miljoen dierenmummies op een begraafplaats naast de tempel gewijd aan Anubis, de Egyptische god van de dood. Het waren vooral honden, die volgens onderzoekers werden geofferd aan Anubis: de god werd door de Egyptenaren namelijk verbeeld als een mens met een hoofd als een jakhals.
Daarnaast werd in 2018 in Sakkara een verguld dodenmasker gevonden in de sarcofaag van een Oudegyptische priester. Dit soort vondsten zijn enorm zeldzaam omdat in de meeste Egyptische tombes alle waardevolle spullen lang geleden zijn geroofd. Tot op vandaag de dag worden er dus nog bijzondere vondsten gedaan in de oude necropolis. Een aanrader is de documentaire Secrets of the Saqqara Tomb, te vinden op Netflix. In de film word je meegenomen met archeologen terwijl ze een 4.400 jaar oude tombe ontdekken en onderzoek doen naar de eigenaren. De trailer is hier te bekijken.
Bronnen: PAP, Heritage Daily, Poolse ministerie van Onderwijs en Wetenschap, RMO, Britannica
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
