Een rivier is een vergaarbak van geschiedenis. De bodem daarvan zit vol verrassingen. Het leven op en langs een rivier laat andere sporen achter dan een leven op land. En wat overboord valt is, in de meeste gevallen, voorgoed verdwenen. Tot een baggeraar het vindt.

Waternet heeft in opdracht van het waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) de bodem van de Vecht gesaneerd. De eerste fase daarvan, uitgevoerd in 2012-2013, betrof het traject tussen Muiden en Nigtevecht. Een baggerproject van deze omvang kan onmogelijk meter voor meter archeologisch worden gevolgd; daarom was er tijdens het sorteerproces van het puin uit het slib een archeoloog aanwezig. Alles wat maar enigszins historische waarde had werd bewaard en in het conserveringslaboratorium van ADC ArcheoProjecten (ArcheoCare) schoongemaakt, gedetermineerd en waar nodig behandeld.

De Vecht was tot ver in de 19e eeuw een belangrijke vaarroute voor handel en communicatie. Vanaf de Romeinse tijd tot de aanleg van het verharde wegennet en de spoorwegen vormden vaarroutes de voornaamste verbinding tussen steden, mensen en afzetgebieden. Vanuit verschillende historische en archeologische bronnen kunnen we bewoning en activiteiten langs de rivier nog reconstrueren. Hoewel de precieze locatie van de vondsten uit de Vecht in het baggerproces verloren is gegaan, geeft dit de vondsten toch historisch belang.

De bulk van het materiaal bestond uit puin: bakstenen, dakpannen, beton en hout. Daarnaast zijn talrijke accu’s, plastic tonnen, dierenbotten, fietsen, tuinstoelen en containers aangetroffen. Tussen deze materialen lagen ‘archeologische vondsten’. Je kunt je afvragen waar archeologie begint en waar archeologie ophoudt. In de meest ruime definitie van archeologie, als de studie van menselijk gedrag op basis van materiële resten, heeft een opengebroken brandkast of vuurwapen in riviercontext ook een betekenis. Maar om toch een grens te stellen zijn alleen vondsten uit de periode van de Romeinse tijd tot en met de Tweede Wereldoorlog uiteindelijk bewaard. Oudere vondsten zijn niet gedaan.

De verhalen achter de vondsten gaan vooral schuil achter de manier waarop ze te water zijn geraakt: er zullen zaken opzettelijk zijn gedumpt, zaken die het daglicht niet konden verdragen. Hangsloten en sleutels, helmen en legeruitrusting, messen, zwaarden en andere wapens vertellen de verhalen van oorlog, onderwereld en misdaad. Munten en sieraden zijn zeker verloren, hoewel een ring of medaillon zelfs kan vertellen over boosheid en liefdesverdriet. Resten van steigers, scheepswrakken en bouwornamenten en andere materialen laten zien hoe de infrastructuur rond het water was georganiseerd en aangelegd. Kapotte zaken werden misschien als afval overboord of vanaf de oever in de Vecht gegooid. Maar niet alles kan als afval worden beschouwd – er zullen heel wat zaken overboord geslagen zijn in een storm of andere ongelukkige omstandigheden. Al deze vondsten – van strijkijzers, bestek, serviesgoed, pijpenkopjes, kandelaars, kooltjestangen, schaatsen en tabaksdozen, tot ankers, netverzwaringen en gereedschap - vertellen verhalen over het dagelijks leven aan boord van de schepen en aan wal.

 

Ook het publiek kon meegenieten van deze verbeelde verhalen uit de Vecht, in een rondreizende tentoonstelling, die in 2013 en 2014 langs verschillende musea trok. De vondsten uit de eerste fase van het saneringsproject zijn al in 2013 gepubliceerd in een catalogus; binnenkort zal ook fase 2 als ADC rapport / catalogus verschijnen. Wordt vervolgd dus!