Vanwege nieuwe ontwikkelingen op het terrein waar ooit kasteel Ten Goye heeft gelegen, vroeg de gemeente Houten de archeologische werkgroep “Leen de Keijzer” om met behulp van prikonderzoek na te gaan of de contouren/fundamenten van het middeleeuwse kasteel in kaart kunnen worden gebracht. Het kasteelterrein ligt in het dorp ’t Goy, gemeente Houten.

Steenresten, muren en funderingen

Het terrein is aangemerkt als rijksmonument volgens de Wet op de Archeologische Monumentenzorg. Het terrein mag niet verstoord worden, daarom mag er niet worden gegraven of geboord. Behalve geofysisch onderzoek (grondradar, weerstandmeting, magnetometrie) is prikonderzoek een mogelijkheid om toch iets meer te weten te komen. Met behulp van een prikstok wordt op regelmatige afstanden (elke 3 m.) over de lengte en breedte van het terrein geprikt of er steenresten zijn, die kunnen wijzen op muren of funderingen. De coördinaten van de prikplaatsen en de diepte van aangeprikte steenresten worden in kaart gebracht. Mogelijk levert ons onderzoek een patroon op: de contouren van het verdwenen kasteel. Het terrein is 1,1 ha. groot, dus er moet heel wat geprikt worden. Prikken is zwaar en arbeidsintensief werk, dus we zijn voorlopig nog wel even bezig.

Aanleiding

Er ontstond een idee om op een klein deel van het voormalige kasteelterrein aan de Wickenburghseweg (achter nummers 76 t/m 82) een woning te bouwen. De grond is momenteel in gebruik als boomgaard. Onderdeel van- en voorwaarde voor de beoogde nieuwbouw is het openbaar en ‘beleefbaar’ maken van het aangrenzende archeologisch monument voor bezoekers. Daarvoor zou het mooi zijn als gevisualiseerd kan worden - bijvoorbeeld door beplanting - hoe het kasteel er qua omvang ongeveer uit moet hebben gezien.

Geschiedenis van het kasteel

Kasteel Ten Goye heeft gelegen waar de Wickenburghseweg in ’t Goy een ruime bocht maakt. Het kasteel was gebouwd op de hogere gronden van de Houtense stroomrug. De hofstede/kasteel wordt voor het eerst genoemd in 1259, maar zou best nog ouder kunnen zijn, omdat bij een zogenoemd allodiaal goed (het tegengestelde van feodaal, zonder leenheer), dat van vader op zoon overging, geen akte hoefde te worden opgesteld. In 1355 werd het kasteel verwoest na een felle belegering, maar mogelijk weer herbouwd.
De bronnen zijn schaars; in 1493 komen we de laatste vermelding van het kasteel tegen. Tussen 1636 en 1639 werd door de Staten van Utrecht een lijst opgesteld van alle Ridderhofsteden. Ten Goye komen we hierop niet tegen en we vermoeden dat het kasteel toen al een ruïne was.

Kasteelterrein

Afbeeldingen van het kasteel zijn niet bewaard gebleven. Mogelijk was het kasteel al verdwenen, voordat de eerste topografische tekenaars door Nederland trokken. Wel is het gedeeltelijk omgrachte kasteelterrein nog terug te vinden. Dit terrein heeft een grootte van ca. 140 x 90 m. Op het noordelijke gedeelte stond het hoofdgebouw op een verhoging, die ongeveer 1,5 m. hoger was dan het zuidelijke deel. In zijn glorietijd moet het kasteel uit meerdere woonvleugels en torens hebben bestaan, met een versterkte voorburcht en omgeven door wallen en een dubbele omgrachting. De buitenste omgrachting en omwalling waren tot ver in de 20e eeuw duidelijk zichtbaar, maar deze zijn grotendeels verdwenen bij een herinrichting van het terrein, waarbij de gracht met grond van de kop van de buitenste wal werd dichtgegooid.

Weinig archeologisch onderzoek

Op de zuid- en oostzijde van de wal werden in de jaren zestig van de 20e eeuw een aantal bungalows gebouwd. Hierbij is toen nauwelijks archeologisch onderzoek uitgevoerd.
In de jaren zeventig werd een tuin aangelegd, waarbij restanten van een 14e eeuwse steenoven werden ontdekt. Het is aannemelijk dat deze steenoven in gebruik werd genomen bij de herbouw van het kasteel, na de verwoesting in 1355.

Booronderzoek

In het kader van het AMR-project (Actualisering Monumenten Register) in 2004 heeft een beperkt archeologisch booronderzoek plaatsgevonden, uitgevoerd door RAAP. Het booronderzoek heeft de ligging van de hoofdburcht met voorburcht in het zuiden aangetoond en de ligging en breedte van de oorspronkelijke gracht. Details zijn niet uit het booronderzoek af te leiden.
Wet op Archeologische Monumentenzorg
Er zijn geen mogelijkheden om nader archeologisch onderzoek te doen, zoals in de Wet op Archeologische Monumentenzorg is vastgelegd. Deze wet heeft als uitgangspunt te streven naar behoud van archeologische resten in hun originele context in de bodem, of, als dit niet mogelijk is, door opgraving en documentatie. Van het tweede geval kan alleen sprake zijn als er toestemming is tot zogenoemde ‘bodemverstorende’ werkzaamheden. Daarvan is hier geen sprake.

Bronnen:
• Kastelen in Utrecht: http://www.kasteleninutrecht.eu/Goye.htm
• Verslag Hazenberg Archeologie: http://ruimtelijkeplannen.houten.nl/…/b_NL.IMRO.0321.0400TE…