In de ban van… het zwaard!

Sibbe WIRONII - levende geschiedenis

Door: Maarten den Hartigh

Het zwaard is natuurlijk een van de meest mystieke wapens die we kennen. Het is niet alleen een zeer daadkrachtig wapen, maar heeft vaak ook nog eens een bijzondere en rituele betekenis. De geschiedenis van het zwaard gaat terug tot de Bronstijd en was ook in de Vroege Middeleeuwen een belangrijk wapen.

Een historisch zwaard

Door de geschiedenis heen zijn zwaarden niet altijd hetzelfde geweest. De Romeinse gladius bijvoorbeeld, was een kort steekwapen met militaire functie. Het Keltische langzwaard was veel langer, het was bedoeld om te houwen en had soms ook een rituele betekenis.

Niet uitgebalanceerd

De spatha is een model dat is ontwikkeld in de IJzertijd, rond de 90 cm lang en bedoeld voor cavaleristen. Ze waren niet uitgebalanceerd en waren zo met hun massa en lengte ideaal voor ruiters om hun vijanden te bestormen.
Zowel bij de Romeinen als Germaanse bevolking werd dit zwaardtype erg populair tot er in de Vroege Middeleeuwen hiervan Germaanse typen begonnen te ontstaan.

Een kostbaar symbool

Het is moeilijk te zeggen hoe veelvuldig het zwaard gebruikt werd bij oorlogsvoering. De bewapening van de Germaanse krijger bestond hoofdzakelijk uit speer en schild, soms aangevuld met korte messen.
Omdat de vervaardiging van een zwaard erg kostbaar was, zal het alleen voor de rijke elite interessant zijn geweest.

Statussymbool

Het is goed mogelijk dat het zwaard door deze kostbaarheid een statusitem werd die de welvaart en rijkdom van een persoon aangaf. Bij onze sibbe WIRONII is het zwaard daarom ook werkelijk een groepssymbool waarmee de hoofdman enkel zijn mensen groepeert en recht spreekt.

Het zwaard van Cuijk

Het zwaard van Cuijk is ooit gevonden in een graf bij de Maas te Cuijk. Het was toen gebroken, maar is later weer aan elkaar gelast. Het zwaard miste ook een eindknop of pommel. De pareerstang was versierd met zilver en het handvat zelf was van been. De kling van het zwaard was zorgvuldig gesmeed, maar is niet helemaal egaal geweest en heeft ook geen bloedgeul in het midden.

Eind vijfde eeuw

Volgens prof. Behmer, die het zwaard heeft onderzocht, is dit type zwaard vergelijkbaar met een zwaard uit Evebø, kerspel Gloppen, Sogn och Fjordane, Noorwegen en is dit een zogenaamd 'Type 1' die hij ongeveer in het midden van de 5e eeuw dateert.
Prof. Fett beweert dat het hier gaat om een zwaard uit een graf dat uit de tweede helft van de 6e eeuw dateert. Het zwaard blijkt echter ouder te zijn, namelijk uit het einde van de 5e eeuw. Er is een zwaard gevonden te Nydam dat volkomen met dit type zwaard en die van Evebø overeenkomt en rond dezelfde periode is gedateerd (J. Ypey, 1962-1963).

De replica

Dit zwaard hebben wij aan de hand van ons literatuuronderzoek bij Klaas Kloosterhuis na laten smeden. In het ontwerp is gekozen voor een replica van het origineel met als uitzondering het materiaal van de greep en de pommel. De originele greep van been is namelijk uit hout nagemaakt. Het origineel had ook geen pommel meer en is er aan de hand van andere vondsten en voorbeelden uit dezelfde periode toch weer opgezet. Tot slot is het zwaard ter gelegenheid van de re-enactment ook voorzien van een bloedgeul die het originele zwaard niet zou hebben gehad.

Hiermee worden dit soort pronkstukken weer tot leven gebracht. Zo is dit zwaard niet alleen een levend museumstuk geworden maar heeft het ook weer een nieuw leven gekregen bij een sibbe waar het symbool staat voor kracht, trouw en rechtspraak.

Bronnen:
Swordhistory.info over de Gladius en de Spatha. Geraadpleegd op 1 juni 2015.
www.swordhistory
Sibbe WIRONII. Geraadpleegd op 1 juni 2015.
www.wironii.nl

Meer lezen