Wellicht de bekendste voorstelling van de drie wijzen (of ‘drie koningen’) komt uit het zesde-eeuwse mozaïek van Sant'Apollinare Nuovo te Ravenna, Italië. Gerestaureerd in de 18^de eeuw zijn niet alle details origineel, toch blijft het een zeer indrukwekkend mozaïek.

Strakke broeken & frygische mutsen

De wijzen zijn als Perzen afgebeeld, met strakke broeken en de typische frygische muts, het kenmerk bij uitsteek van ‘iemand uit het Oosten’. In het evangelie van Mattheus staat niet dat het er drie waren en in het Syrisch Christendom zijn het er zelfs 12! Het evangelie noemt wel drie geschenken: goud, wierook en mirre, vandaar dat de wijzen ook als drie in de westelijke kunst zijn voorgesteld. Hun namen, Melchior, Caspar en Balthazar, staan in het mozaïek uit Ravenna in de inscriptie boven hun hoofden.

Van magiërs naar koningen

In de loop van de tijd kreeg ieder van hun een associatie met één van de continenten: Balthazar met Afrika, Caspar met het Azië/Perzië en Melchior met de Indo-Europese volkeren. Maar er zijn ook andere versies voor hun namen. In latere eeuwen vertegenwoordigen ze drie leeftijden: 60, 40 en 20 met Melchior als oudste en Balthazar de jongste.  Vanaf de 10^de eeuw worden ze als koningen afgebeeld. De drie Magiërs staan dan symbool voor alle volkeren in de wereld die het geloof in Jezus aanvaarden: “Volken laten zich leiden door Uw licht, koningen door de glans van Uw schijnsel” (Jesaia, 60; 3). “De koningen van Tarsis en de kustlanden, laten zij hem een geschenk brengen” (Psalm 72;10).

Kerk gered door prachtig kunstwerk wijzen

Een vergelijkbare voorstelling met die van Ravenna was wellicht afgebeeld in het mozaïek buiten de geboortekerk in Bethlehem, een kunstwerk dat al lang geleden verloren is gegaan. Maar het volgende werd verteld in verband met de betrokkenheid van dat kunstwerk in het redden van de kerk tijdens de Perzische verovering van Bethlehem in 614: “[…] Gezegende Helena [...] heeft de Grote Kerk [voor] Moeder van God opgericht en liet aan de buitenste westelijke muur een mozaïek maken van de geboorte van Jezus, met de moeder Gods die haar baby haar leven-gevende borst geeft, en een afbeelding van de wijzen die met bewondering hun geschenken geven.

Toen de Goddeloze Perzen […] naar de  Heilige stad Bethlehem kwamen en de afbeelding van hun landgenoten, de wijzen die geleerd waren in de astronomie, zagen - bewonderden ze hun alsof ze levende beelden zagen, en uit bewondering en liefde voor hun voorouders, lieten ze de kerk intact en zonder schade [...]”

Vrolijke kerstfeest!

Kunsthistorica en mozaïekspecialiste Drs. Diklah Zohar